الگو یابی فرم مساجد ایران مبتنی بر تحلیل عوامل تاثیرگذار بر آن

ضرورت نوآوری به جهت اجتناب‌ناپذیر بودن تحولات در جوامع بشری، از موارد مهمی است که باید موردتوجه واقع گردد؛ زیرا تحول راز ماندگاری و پیشرفت بشر است. در این میان معماری مسجد نیز باید جایگاه خود را در دایره نوآوری مشخص نماید زیرا مساجد و امور مربوط به آن در صورت کناره‌گیری از تحول موجب منزوی شدن خواهد شد. الگوبرداری صحیح از طراحان و معماران گذشته، یکی از راه‌های‌ نوآوری فرمی متناسب با زمان و مکان امروزی است. ازآنجاکه فرم مساجد درگذشته و رسالت آن در ایفای وظایف و اهداف هنرهای اسلامی به‌خوبی مشهود است؛ بررسی عوامل تاثیرگذار بر فرم مساجد در معماری قدیم، در شناخت مولفه‌های تاثیرگذار بر فرم مساجد امروزی ضرورت می‌یابد. اطلاعات موردنیاز در پژوهش حاضر که با توجه به ماهیت موضوع، روش‌ تحقیقات تاریخی- تفسیری را دستور کار خود قرار داده است، به‌صورت اسنادی - کتابخانه‌ای و میدانی جمع‌آوری‌شده است. پژوهش‌های صورت گرفته تاکنون به عامل‌های جنسیت، میزان تحصیلات و سن افراد در خصوص تاثیرگذاری بر پذیرش طرح نوآورانه در مساجد توجه نموده و یا ویژگی‌های عناصر مساجد را شرح داده و به تحلیل معانی و قداست در عناصر مساجد پرداخته است؛ اما نوآوری پژوهش حاضر با توجه به خلا مطالعات موجود، نشان می‌دهد که عواملی همچون روح هنرمند یا طراح، توجه به فرهنگ و پاسخگو بودن آن به نیازهای انسانی، تکنولوژی و پیشرفت‌های ساخت‌وساز و مصالح، زیبایی ظاهری و زیبایی باطنی (عرفان آثار هنر اسلامی)، تناسبات و دورنماها در مناظر شهری به‌عنوان عامل‌های موثر دیگر نیز شکل و فضای معماری مسجد را تحت تاثیر خود قرار داده‌اند. عوامل مذکور تنها به اشکال و صور ظاهری محدود نمی‌گردد؛ بلکه علاوه بر ‌ظاهر، در بطن اشکال مساجد نیز موردتوجه قرارگرفته‌اند که شناخت و بررسی آن مولفه‌ها ما را بر نوآوری در معماری مساجد امروزی متناسب بافرهنگ جامعه‌ یاری می‌نماید.