مقایسه اثربخشی درمان فعال سازی رفتاری و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کارکردهای اجرایی یادگیری قوانین، بازداری تکانشگری و انعطاف پذیری در بیماران مبتلا به افسردگی

تاکنون به نقایص کارکردهای اجرایی در هنگام ارزیابی اثربخشی روش های درمان اختلال افسردگی توجه اندکی شده است. هدف این مطالعه ارزیابی و مقایسه تاثیرات دو رویکرد مهم رفتار درمانی؛ درمان فعال سازی رفتاری (BA) و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بر سه مولفه کارکردهای اجرایی شامل بازداری، یادگیری قوانین و انعطاف پذیری در بیماران افسرده بود.

این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری دو ماهه با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه مراجعین مبتلا به افسردگی در مراکز روانشناسی و مشاوره اهواز در سال 1398 بود. 45 نفر از مراجعه کنندگان با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و با انتصاب تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار گرفتند. جهت جمع آوری داده ها آزمون برج و آزمون بافت کلمه از مجموعه آزمون های کارکردهای اجرایی دلیس- کاپلان (دیکفس) مورد استفاده قرار گرفتند.

نتایج پژوهش نشان داد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) و فعال سازی رفتاری (BA) به شکل معنی داری، یادگیری قوانین، بازداری و انعطاف پذیری ذهنی افراد افسرده را بلافاصله پس از درمان ارتقا می دهند. با این وجود، اثربخشی فعال سازی رفتاری (BA) بر یادگیری قوانین و بازداری به طور معنی داری بالاتر از درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بود. در مرحله پیگیری فقط اثربخشی درمان فعال سازی رفتاری (BA) بر دو مولفه یادگیری قوانین و بازداری پایدار باقی ماند در حالی که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد اثربخشی خود را بر هیچ یک از مولفه های کارکردهای اجرایی پس از دوره دو ماهه حفظ نکرد.

با توجه به دامنه متفاوت اثربخشی دو روش درمانی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) و فعال سازی رفتاری (BA) از نظر شدت و مدت اثر بر مولفه های مختلف کارکردهای اجرایی در بیماران افسرده، یافته های پژوهش حاضر می تواند در انتخاب و طراحی مناسب ترین رویکرد درمانی منطبق با نیازهای هر بیمار مورد استفاده قرار گیرند.