ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در خاک کشاورزی آبیاری شده با آب رودخانه خیاوچای- مشگین شهر، استان اردبیل

آلودگی خاک چه ناشی از عوامل طبیعی و چه انسانی، کیفیت محیط زیست را کاهش می دهد. هدف این پژوهش ارزیابی آلودگی خاک های زراعی مشگین شهر با استفاده از شاخص زمین شیمیایی و روش های آماری است. برای این منظور 14 نمونه خاک از زمین های کشاورزی تحت آبیاری رودخانه خیاوچایی در مشگین شهر جمع آوری، و غلظت عناصر آرسنیک، کبالت، کروم، مس، آهن، منگنز، فسفر، سرب و روی در نمونه ها با استفاده از طیف سنج جرمی پلاسمای جفت شده الایی تعیین شد. شاخص های زمین شیمیایی شامل شاخص زمین انباشت (Igeo)، فاکتور آلودگی (CF) و ضریب غنی شدگی (EF) همراه با  تحلیل مولفه اصلی (PCA) و ضریب همبستگی پیرسون برای تعیین وضعیت و روند آلودگی خاک این منطقه استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین غلظت کل آرسنیک، سرب و روی در منطقه مورد مطالعه به ترتیب mg/kg 09/20، 35/17 ،85/100 است که این غلظت ها بالاتر از غلظت زمینه پوسته بود. نتایج محاسبه شاخص های زمین شیمیایی نشان دهنده غنی شدگی زیاد آرسنیک در خاک منطقه است که به نظر می رسد در معدن آهن مویل به عنوان اصلی ترین منشا این عنصر، به صورت ثانویه از چشمه های هیدروترمال در لیمونیت ته نشین شده است. همچنین آبیاری زمین های زراعی با رودخانه خیاوچای با غلظت بالای آرسنیک عامل دیگری در آلودگی خاک به این عنصر است. براساس نتایج تحلیل های آماری، آرسنیک، آهن و سرب بیش از سایر عناصر تحت تاثیر معدن آهن مویل و منابع هیدروترمال قرار داشته و فسفر، مس و روی در منطقه از عوامل انسان زاد نیز ناشی می شوند. نتایج این مطالعه می تواند در تدوین برنامه های پایش و ارزیابی های زیست محیطی و سلامت منطقه استفاده شود.