بررسی کارایی مدل های تجربی SEDMODL2، STJ-EROS و WARSEM در برآورد میزان تحویل رسوب جاده های جنگلی با استانداردهای مختلف

جاده های جنگلی منبع بالقوه تولید رسوب در حوزه های آبخیز جنگلی شناخته می شوند. هدف از پژوهش حاضر بررسی و مقایسه کارایی مدل های تجربی در برآورد میزان تحویل رسوب جاده های جنگلی و همچنین بررسی تاثیر سطح استاندارد فنی راه بر مقدار تحویل رسوب جاده های جنگلی است.

در جاده های جنگلی طرح جنگل داری دکتر بهرام نیا، 30 قطعه مناسب از نظر امکان نصب تله رسوب گیر، مشخص شد. این قطعات با توجه به برخی مشخصات فنی نظیر میانگین شیب طولی، درصد پوشش دیواره های خاکی، فاصله از سرچشمه رواناب تا نزدیک ترین آبرو، تراکم ترافیک، وضعیت روسازی و غیره به قطعات با استاندارد پایین، استاندارد و استاندارد بالا طبقه بندی شدند. میزان تحویل رسوب قطعات پس از هر بار بارندگی (از فروردین ماه تا پایان اسفند) از طریق تله گذاری مورد اندازه گیری قرار گرفت. محل تله گذاری در پایین ترین نقطه ارتفاعی و مجاور آبرو بود.در داخل هر تله، 5 شاخص مدرج برای تکرار اندازه گیری ها نصب گردید.بعد از هر بارندگی ارتفاع رسوب (متر) و سطح رسوب گذاری (متر مربع) جهت محاسبه حجم رسوب مورد اندازه گیری قرار گرفت. در انتهای سال سه نمونه به کمک سیلندر از هر تله رسوبگیر جهت اندازه گیری وزن مخصوص ظاهری رسوب تهیه شد.سپس مقدار تحویل رسوب قطعات از طریق مدل های SEDMODL2، STJ-EROS و WARSEM نیز برآورد و با مقدار واقعی مقایسه شد.

نتایج نشان داد که مقدار رس، فاصله سرچشمه رواناب تا آبرو، مقدار سیلت، نوع پوشش کف جوی، میانگین خاک لخت ترانشه، کیفیت رویه جاده و تراکم ترافیک به ترتیب مهمترین عوامل تاثیرگذار بر میزان تحویل سالانه رسوب از جاده ها هستند. مقدار تحویل سالانه رسوب از جاده هایی که استاندارد پایین دارند (35/0 تن در سال) به طور معنی داری بیشتر از جاده های استاندارد (24/0 تن در سال) و استاندارد بالا (27/0 تن در سال) بود. مقدار واقعی رسوب تولید شده از قطعات جاده (27/0 تن در سال) به طور قابل ملاحظه ای کمتر از مقدار برآورد شده توسط مدل های SEDMODL2 (74/1 تن در سال)، STJ-EROS (32/1 تن در سال) و WARSEM (58/1 تن در سال) بود. بررسی های آماری نشان داد که فقط در مورد جاده های با استاندارد پایین تفاوت معنی داری بین مقدار واقعی رسوب و مقدار برآورد شده توسط مدل ها وجود نداشت.

از یافته های این پژوهش می توان چنین نتیجه گیری کرد که هیچ یک از مدل های تجربی مورد بررسی قادر نبودند میزان تحویل سالانه رسوب جاده های جنگلی منطقه مورد مطالعه را با دقت قابل قبول برآورد نمایند و همگی مقدار رسوب را بسیار بیشتر از واقعیت میدانی تخمین زدند. بنابراین پیشنهاد می شود ضمن بررسی مدل های دیگر نسبت به بومی سازی مدل ها بر حسب شرایط منطقه ای اقدام شود.