سازگاری اولیه و رشد نه گونه و پروونانس اکالیپتوس (.Eucalyptus spp) در استان بوشهر

اکالیپتوس‎ها جزء درختان بزرگ و تند‎رشد هستند که برای تولید چوب در سطح جهانی و در کشور ایران کشت شده‎اند. گونه های تندرشد این جنس طی نه دهه گذشته به ایران وارد شده‎ اند. این گونه ‎ها در مناطق مختلف اکولوژیک ایران مورد آزمایش سازگاری و عملکرد، قرار گرفته اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی سازگاری اولیه و رشد نه گونه یا پروونانس اکالیپتوس به منظور تعیین گونه‎ های مناسب برای کشت در پروژه‎های جنگل کاری و زراعت چوب در استان بوشهر، انجام شد.

مواد و روش‎ها

آزمایش‎های این پروژه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و نه تیمار (گونه و پروونانس اکالیپتوس) در سال 1387 در ایستگاه تحقیقات شبانکاره شهرستان دشتستان استان بوشهر اجرا شد. در هر کرت آزمایشی اولیه 18 اصله از هر گونه یا پروونانس به فاصله 5×5 متر کشت شدند. تیمارها شامل Eucalyptus camaldulensis ig. camaltereti 20709، E. camaldulensis var. camaldulensis 15030، E. camaldulensis var. subcinerea 15195، E. camaldulensis var. subcinerea 12828، E. saligna، E. dunnii 17909، E. viminalis subsp. cygnetensis 16020، E. globulus subsp. bicostata 16731 وE. nobilis 19452 بود. آبیاری نهال ها اول تا آخر فروردین ماه هر سال هر هفته یک بار و از اول اردیبهشت ماه تا آخر آبان ماه هر 3 روز یک بار، و از آذر تا پایان اسفند هر 14 روز یک بار آبیاری شدند. نگهداری و حفاظت نهال ها توسط نگهبان انجام شد. برای ارزیابی استقرار اولیه و رشد درختان، زنده مانی (به طور سالانه)، ارتفاع، قطر یقه، قطر برابر سینه و قطر بزرگ و کوچک تاج درختان در پایان سال سوم اندازه‎گیری شدند. متغیرهایی مانند ارتفاع، قطر یقه و برابر سینه درخت، سطح تاج، حجم درخت سرپا، رویش حجمی سالانه و درصد زنده مانی مورد آنالیز قرار گرفتند. برای نشان دادن معنی داری تفاوتها در سطح 5% از تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون توکی استفاده شد.

پس از گذشت سه سال، نتایج نشان داد که پروونانس‎های E. camaldulensis ازنظر زنده‎مانی و رشد نسبت به سایر گونه ‎ها برتر بودند. از میان پروونانس‎های این گونه، پروونانس E. camaldulensis ig camaltereti 20709 از زنده مانی (7/90 درصد)، ارتفاع (85/2 متر)، قطر یقه (6/4 سانتی‎متر)، قطر برابر سینه (25/2 سانتی‎متر)، سطح تاج‎ (75/2 مترمربع)، حجم‎ سرپا (83/0 مترمکعب در هکتار) و رویش‎ حجمی (28/0 مترمکعب در هکتار در سال) بیشترین رشد را داشت. حداقل زندمانی به گونه های E. dunnii 17909، E. viminalis subsp. cygnetensis 16020، E. globulus subsp. bicostata 16731 وE. nobilis 19452 تعلق داشت که معادل صفر بود. دلیل مرگ و میر 100 درصد این گونه ‎ها تنش های محیطی مانند گرمی و خشکی بیش از حد هوا در فصل تابستان و افزایش شوری خاک پس از آبیاری بود.

بر اساس نتایج اولیه به دست آمده گونه‎ های مورد مطالعه برای برنامه ‎های پژوهشی و اجرایی ازنظر زنده‎مانی دو پروونانسE. camaldulensis ig. Camaltereti و E. camaldulensis var. subcinerea 15195 و از نظر رشد متغیرهای رویشی دو پروونانسE. camaldulensis var. subcinerea 15195 و E. camaldulensis var. camaldulensis 15030 انتخاب شدند. پروونانس‎های E. camaldulensis در پروژه‎های جنگل کاری و زراعت چوب برای شرایط رویشی استان بوشهر توصیه می‏شود. با توجه به اینکه این نتایج مربوط به سه سال می‎باشند، انجام پژوهش‎های بیشتر بر روی پروونانس‎های این گونه در استان بوشهر و سایر مناطق دارای آب وهوای مشابه به منظور انتخاب شیوه ‎های تولید و انتقال نهال از نهالستان به عرصه و مدیریت جنگل کاری ها، پیشنهاد می‎شود.