کاربرد موسیقی در تعزیه (نمونه مطالعاتی؛ مجالس تعزیه قودجان خوانسار)

تعزیه، به عنوان یک آیین مذهبی آهنگین، به شیوه های مختلف، امکان استفاده از موسیقی را فراهم آورده است. در پژوهش های مربوط به موسیقی تعزیه، ساختار رویدادهای موسیقایی این آیین، اغلب، براساس مبانی نظری موسیقی کلاسیک ایرانی تحلیل شده اند. به کارگیری این رویکرد مطالعاتی، به دلیل نادیده گرفتن بسیاری از شیوه های استفاده از موسیقی در تعزیه، از جامعیت این پژوهش ها کاسته است؛ از این رو، انجام پژوهشی جامع در این زمینه، ضروری به نظر می رسد. هدف این تحقیق، شناسایی و معرفی شیوه های استفاده از موسیقی در تعزیه و چگونگی شکل گیری آنها است. استفاده از مفهوم کاربرد، از مفاهیم طرح شده در مطالعات قوم موسیقی شناختی، چهارچوب نظری این پژوهش را تشکیل می دهد. داده های این تحقیق، براساس پژوهش میدانی، به شیوه مشاهده مشارکتی در محل برگزاری مجالس تعزیه قودجان خوانسار، همچنین با استفاده از فایل های شنیداری- دیداری مجالس اجراشده در این مکان و منابع کتابخانه ای، گردآوری شده اند. این تحقیق، بنیادی و کیفی است و به روش توصیف و تحلیل محتوا انجام شده است. یافته ها، 10 مورد از موارد  کاربرد موسیقی متمایز در مجالس تعزیه قودجان را اثبات می کند. این ده مورد عبارت اند از: اعلام، خطابه، تشریفات، پیش خوانی، کار، خویشاوندی، نیایش، سوگ، نمایش و اختتامیه. کاربردهای یادشده، عمدتا از نوع کاربردهای موقعیتی موسیقی به شمار می روند. برخی از کاربردهای موسیقی تعزیه، نظیر: اعلام، نیایش، سوگ و نمایش، مشتمل بر زیرگونه هایی با خصوصیات ساختاری متفاوت اند که در گروه های فوق، دسته بندی شده اند. کاربردهای موسیقی در تعزیه، به لحاظ شیوه خلق و بروز، به دو گروه تقسیم می شوند؛ کاربردهای واقعی که در بستر فرهنگی این آیین شکل گرفته اند و کاربردهای نمادین که از دیگر زمینه های فرهنگی، به تعزیه منتقل شده اند.