بررسی تطبیقی تحول تاریخی "را" در فارسی و مازندرانی

حرف نشانه «را» در زبان فارسی و برخی زبان های ایرانی در منابع مختلف و از جنبه های گوناگون مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. برخی از زبان شناسان به بررسی تحول تاریخی این حرف نشانه از فارسی باستان تا امروز پرداخته اند. زبان مازندرانی از جمله زبان های ایرانی است که بسیاری از ویژگی های ساخت واژی و نحوی زبان های ایرانی دوره میانه و باستان را در خود حفظ کرده است. در این نوشتار، رفتار نحوی حرف نشانه «را» در این زبان مورد بررسی قرار گرفته و مقایسه ای بین نقش های گوناگون «را» در مازندانی معاصر و تحول تاریخی آن در زبان فارسی صورت پذیرفته است. داده های پژوهش، از برخی منابع مکتوب قدیم و جدید مازندرانی و همچنین به شیوه میدانی از برخی گویشوران مازندرانی و یا با مراجعه به شم زبانی نگارنده به عنوان گویشور مازندرانی استخراج شده است. بررسی داده های مازندرانی نشان می دهد که امروزه حرف نشانه «را» در مازندرانی به عنوان نقش نمای مفعول بهره ور، متمم «ازی»، متمم «به ای» و مفعول صریح به کار می رود. رفتار نحوی «را» در مازندرانی، تاییدکننده نظریه موجود در مورد تحول تاریخی «را» در فارسی است. با وجود این، در مازندرانی امروز، در بسیاری موارد (āĵ-) و اشکال مختلف آن جایگزین «را» به عنوان نقش نمای متممی شده است و «را» در مقام نقش نمای مفعول بهره ور هم در مازندرانی بسامد کمی دارد. بنابراین می توان پیش بینی کرد که در آینده نه چندان دور، «را» در مازندرانی هم در مقام نقش نمای مفعول صریح تثبیت شود.