انتشارات علمی سلامت معنوی در خاورمیانه و ایران: یک تحلیل کتابسنجی

کتابسنجی یکی از رایج ترین ابزارها برای ارزیابی انتشارات علمی است. در سال های اخیر، پژوهش های زیادی در حوزه سلامت معنوی انجام شده است. با توجه به اینکه انتشارات علمی در حوزه سلامت معنوی در حال افزایش است، مطالعه حاضر با هدف کشف بازیگران مهم انتشارات علمی سلامت معنوی در خاورمیانه و ایران انجام شد.

پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از دسته مطالعات کتابسنجی است که به تحلیل بروندادهای علمی سلامت معنوی کشورهای خاورمیانه و ایران پرداخته است. جامعه پژوهش شامل تمام بروندادهای علمی حوزه سلامت معنوی در پایگاه استنادی اسکوپوس از ابتدا تا پایان 2019 بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار محاسباتی Excel استفاده شد.

از ابتدا تا پایان 2019، 644 مدرک در حوزه سلامت معنوی در اسکوپوس برای کشورهای خاورمیانه نمایه شده است که تقریبا نصف آن را (6/48 درصد و 313 مدرک) را ایرانیان منتشر کردند. در بخش نویسندگان پرکار حوزه سلامت معنوی، حضور پررنگ نویسندگان ایرانی مشهود بود. از پنج نویسنده پرکار خاورمیانه چهار نویسنده از ایران و یک نفر از عربستان بود. در سطح جهانی، حوزه علوم انسانی و در سطح خاورمیانه و ایران، حوزه علوم پزشکی نقش پررنگی در انتشارات علمی سلامت معنوی داشتند. نتایج بررسی موسسات و سازمان ها در حوزه سلامت معنوی نشان داد که اکثر سازمان ها و دانشگاه های پرکار خاورمیانه، ایرانی هستند. دانشگاه علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی، علوم پزشکی اصفهان، علوم پزشکی ایران و علوم پزشکی شیراز، پنج دانشگاه پرکار ایرانی در حوزه سلامت معنوی هستند.

انتشارات علمی حوزه سلامت معنوی در دو دهه اخیر روند رشد صعودی را طی کرده و انتظار می رود این روند رشد ادامه یابد. انتشارات ایرانیان در حوزه سلامت معنوی در جهان و خاورمیانه از نظر کمی مناسب است اما از نظر کیفی و دریافت استناد ضعیف است. تعداد استنادات دریافتی مدارک ایرانیان در مقایسه با کشورهای خاورمیانه هم ضعیف است که از طریق همکاری های علمی بین المللی می تواند مرتفع شود. همچنین روند رشد مدارک کشورهای خاورمیانه و ایران مشابه انتشارات دنیا، صعودی و رو به رشد است.