مفهوم شناسی خودفریبی از دیدگاه اسلام و روان شناسی

یکی از مفاهیم مرتبط با «‌خود» که در حال حاضر، مورد توجه روان‌شناسان و به‌خصوص قلمرو‌‌‌ شخصیت قرار گرفته، مفهوم خودفریبی است. در متون اسلامی از خودفریبی با واژه‌های مختلفی سخن به میان آمده که قابلیت توصیف و تبیین روان‌شناختی را داراست. این پژوهش، با هدف شناسایی مفهوم خودفریبی در روان‌شناسی و منابع اسلامی و تعیین مولفه‌ها و مقوله‌های سازه خودفریبی انجام شد. یافته‌های روان‌شناختی از طریق بررسی و تبیین منابع مختلف روان‌شناسی جمع‌آوری و مورد تحلیل قرار گرفت. مولفه‌ها و مقوله‌های سازه خودفریبی در منابع اسلامی نیز به روش تحلیل محتوا از واژگان تسویل، خداع و غش گردآوری و سپس دسته‌بندی، تلفیق و تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که مفهوم جامع ‌سازه خودفریبی نوعی نقص شناختی در فرد بوده که موجب پنهان شدن حقیقت، ادراک اشتباه، تمایلات انحرافی و یا رفتاری می‌شود که حاصل آن، درست پنداری نادرست است. همچنین سازه مذکور مشتمل بر پنج مولفه اصلی جهل‌ورزی، تمایل به خوشایندها، انحراف فردی، خودبینی و پنهان‌کاری و 30 مقوله می‌باشد.