بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی, آنتی اکسیدانی روغن سیاه دانه ایرانی استخراجی با پرس سرد و سوکسله

سیاه دانه یکی از دانه های روغنی است، که نقش رژیم غذایی مکمل را در بسیاری از نقاط جهان ایفا می کند. در میان جدید ترین روغن های خوراکی به دلیل نقش مهم روغن سیاه دانه در تغذیه، سلامتی، اسیدهای چرب ضروری و ترکیبات زیست فعال بسیار مورد توجه قرار گرفته است. همچنین این روغن دارای مقادیر قابل ملاحظه ای از ترکیب آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی است. سیاه دانه گیاهی یکساله بومی مناطق جنوب و جنوب غربی آسیا بوده و دانه ی این گیاه حاوی 30 تا 40 درصد روغن می باشد. بتا سیتوسترول، استیگماسترول و کمپسترول سه ترکیب استرول عمده در روغن سیاه دانه می باشد. در این پژوهش به منظور بررسی اثر نوع روش استخراج بر ویژگی های فیزیکوشیمیایی، آنتی اکسیدانی و ترکیب اسیدهای چرب روغن سیاه دانه دو روش پرس سرد و سوکسله (با سه حلال پترولیوم اتر، دی اتیل اتر و هگزان به منظور تعیین بیشترین بازده) برای استخراج روغن سیاه دانه استفاده و راندمان تعیین شد.

ترکیب اسیدهای چرب روغن بوسیله کروماتوگرافی گازی تعیین گردید. ویژگی های فیزیکوشیمیایی روغن ها از جمله اسیدیته، عدد پراکسید، عدد یدی و عدد صابونی محاسبه شد. به منظور اندازه گیری خاصیت آنتی اکسیدانی، ترکیبات فنل تام به روش فولین سیوکالتیو و مهار رادیکال آزاد به روش 2 و2 دی فنیل-1-پیکریل هیدرازیل (DPPH) در طول موج 517 نانومترتعیین شد. برای اندازه گیری میزان فنل کل، مقدار کل ترکیبات فنولی عصاره با استفاده از منحنی استاندارد اسید گالیک در دامنه صفر تا 1000 میکروگرم بر میلی لیتر محاسبه گشت. نتایج بر اساس میلی گرم هم ارز گالیک اسید در گرم وزن خشک بیان شد. طول موج جذب در 760 نانومتر انداز گیری شد. کلیه ی آزمایشات در سه تکرار انجام شد.

دانه ی سیاه دانه مورد استفاده در پژوهش حاضر شامل 25%/3 رطوبت، % 18/71 پروتئین، % 16/5 خاکستر و % 53/37 چربی بود. براساس نتایج به دست آمده استخراج روغن با حلال پترولیوم اتر با سطح معنی داری (05/0>p) بیشترین راندمان استخراج و در عین حال پایین ترین ویژگی آنتی اکسیدانی را نشان داد. میزان ترکیبات فنولیک کل در پرس سرد 50/114 و در حلال 16/26 میلی گرم گالیک اسید در کیلو گرم روغن بود و میزان مهار رادیکال آزاد در پرس سرد % 4/74 و در سوکسله %42/44 بود. بر اساس نتایج بدست آمده در این تحقیق روغن سیاه دانه در هر دو روش استخراج حاوی مقدار قابل توجهی از اسیدهای چرب اشباع نشده از جمله اسید لینولییک و اسید اولییک بود.

نتایج نشان داد بطورکلی راندمان استخراج روغن سیاه دانه در روش سوکسله بیشتر از پرس سرد بود ولی روغن استخراجی به روش پرس سرد از خصوصیت تغذیه ای و کیفی بالاتری برخوردار بود.