تاثیر آنتی اکسیدانی ترکیبات فیتوشیمیایی عصاره ها و اسانس اسطوخودوس بر پایداری روغن آفتابگردان

بروز برخی از بیماری ها به دلیل ازدیاد رادیکال های آزاد تولید شده درحین متابولیسم عادی بدن ایجاد می گردند. برای مقابله با این رادیکال ها ترکیباتی تحت عنوان آنتی اکسیدان ها شناسایی شده اند. این ترکیبات که در میوه ها و سبزیجات نیز یافت می شوند از فعالیت رادیکال های آزاد ممانعت نموده و مانع تخریب سلول های حیاتی بدن می شوند. آنتی اکسیدانها از اکسید شدن روغنها جلوگیری می کنند. اما با توجه به اینکه آنتی اکسیدانهای سنتزی امکان ایجاد اثرات نامطلوبی را در بدن دارند بنابراین تهیه و تولید انواع طبیعی آنها ضروری است. یکی از گیاهان با ظرفیت آنتی اکسیدانی بالا اسطوخودوسL. Lavandula officinalis متعلق به تیره Lamiaceae است.

سرشاخه های گلدار تازه گیاه در خرداد ماه 96 ازمرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان تهیه و در محلی تاریک و دمای اتاق خشک گردید. اسانس به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شد. عصاره های آبی، متانولی)متانول 80%) و هگزانی(هگزان 95%) با روش خیساندن تهیه شد. برای سنجش میزان فنل، فلاونویید و ترپنویید عصاره ها به ترتیب از روش های فولین -سیوکالتو، روش رنگ سنجی کلرید آلومینیوم و جدا سازی در اتر استفاده گردید. برای بررسی خاصیت آنتی اکسیدانی هر عصاره از روش DPPH استفاده شد. عملکرد هریک از عصاره ها سنجش شد. اجزای اسانس اسطوخودوس با GC-MS تعیین گردید. اثر عصاره ها در به تاخیر انداختن فساد اکسیداتیو در روغن آفتابگردان تصفیه شده از طریق اندازه گیری اندیس پراکسید، اندیس آنیزیدین، اندیس توتوکس و زمان مقاومت به اکسیداسیون نمونه ها تعیین شد.

عصاره متانولی دارای میزان فنل، فلاونویید و ترپنویید بیشتر نسبت به دو عصاره دیگر بود.. اثرمهارکنندگی رادیکال های آزاد توسط عصاره متانولی وآبی بیشتر از عصاره هگزانی و مشابهBHT بود. در عصاره هگزانی اثر مهارکنندگی ضعیف تر بود. عملکرد عصاره آبی از سایر عصاره ها بالاتر بود.ترکیبات مهم شناسایی شده اسانس توسط GC-MSعبارتند ازلینالول، لینالیل استات،بورنیول، کامفور و ژرانیل استات. عصاره متانولی با کمترین میزان اندیس پراکسید، آنیزیدین و توتوکس و بیشترین زمان پایداری در برابر اکسیداسیون، بهترین تاثیر را در جلوگیری از اکسیداسیون روغن آفتابگردان داشت. اثر عصاره آبی و اسانس گیاه مشابه آنتی اکسیدان سنتزی بود. تاثیر عصاره هگزانی کمتر از آنتی اکسیدان سنتزی بود.

با مقایسه سه عصاره می توان نتیجه گرفت که متانول بهترین حلال جهت استخراج فنل، فلاونویید و ترپنوییدها است. از طرفی عصاره متانولی درصد مهارکنندگی بیشتری نسبت به عصاره های دیگر دارد. همچنین عصاره متانولی با اثر ضد رادیکالی بسیار خوبی که دارد می تواند جایگزین BHT در روغن آفتابگردان شود. از عصاره آبی و اسانس این گیاه نیز بعنوان آنتی اکسیدان مشابه با آنتی اکسیدانهای سنتزی می توان بهره برد.