بررسی برخی ویژگی های اکولوژیک شب پره مینوز گوجه فرنگی Tuta absoluta (Meyrick) در شهرستان سیروان (استان ایلام)

مینوز گوجه فرنگی Tuta absoluta (Meyrick) (Lep.: Gelechiidae) یکی از آفات مهم گوجه فرنگی در ایران است. به منظور بررسی نوسانات جمعیت پروانه مینوز گوجه فرنگی در سال زراعی 1396، چهار مزرعه گوجه فرنگی در شهرستان سیروان انتخاب و در هر مزرعه یک تله فرمونی نصب شد. به منظور بررسی میزان همبستگی و رابطه بین متغیرهای تراکم شب پره های بالغ و دما از تحلیل همبستگی پیرسون و تجزیه رگرسیون استفاده شد. نوسانات تراکم جمعیت شب پره مینوز گوجه فرنگی قبل از نشاءکاری تا پایان برداشت گوجه فرنگی در شهرستان سیروان نشان داد، طی یک فصل زراعی، مینوز گوجه فرنگی هفت اوج جمعیتی با فاصله های زمانی تقریبا یک ماهه دارد. اوج پرواز این آفت به ترتیب در تاریخ های 20 اردیبهشت، 24 خرداد، 28 تیر، 1 شهریور، 12 مهر، 17 آبان و 15 آذر اتفاق افتاد. بیش ترین تراکم جمعیت در تاریخ 28 تیر (29/15 ± 75/397 شب پره در تله) ثبت شد و تراکم جمعیت این آفت از اواخر آبان به بعد روند نزولی داشت. میانگین تعداد شب پره مینوز گوجه فرنگی شکار شده توسط تله های فرمونی با میانگین دمای ماهانه در یک فصل زراعی ارتباط مستقیمی را نشان نداد. نتایج تجزیه رگرسیون نشان داد رابطه بین اوج جمعیت شب پره های نر مینوز گوجه فرنگی با میانگین دمای ماهانه یک ماه قبل معنی دار است. جهت تعیین پراکنش فضایی از قانون نمایی تیلور استفاده شد. شاخص تجمع شب پره مینوز گوجه فرنگی از لحاظ آماری برابر با یک برآورد شد که نشان می دهد پراکنش فضایی این آفت از نوع تصادفی است. در این پژوهش از روش گرین جهت برآورد اندازه نمونه مطلوب استفاده شد. نتایج نشان داد تعداد واحد نمونه برداری مورد نیاز با افزایش میانگین تراکم جمعیت آفت کاهش یافت به طوری که هرگاه میانگین تراکم جمعیت شب پره مینوز گوجه فرنگی در هر تله فرمونی در هفته یک عدد باشد، تعداد نمونه مورد نیاز با سطح دقت 25 و 10 درصد به ترتیب 86/1 و 65/11 نمونه خواهد بود و هرگاه میانگین تراکم جمعیت شب پره مینوز گوجه فرنگی در هر تله فرمونی در هفته10 عدد باشد، تعداد نمونه مورد نیاز با سطح دقت 25 و 10 درصد به ترتیب 37/0 و 32/2 نمونه خواهد بود. نتایج این مطالعه در زمینه نمونه برداری، پراکنش جمعیت، نوسانات جمعیت و ارتباط جمعیت مینوز گوجه فرنگی با شرایط دمایی منطقه می تواند کمک شایانی برای مدیریت منطقی این آفت در منطقه ارایه بدهد.