تقابل قاعده لا ضرر و قاعده احسان در مسئولیت مدنی دولت

مبانی مسئولیت مدنی دولت در قبال اعمالی که به نام و نمایندگی از آن صورت می‌گیرد و ادله‌ ناظر به ضامن دانستن این شخص حقوقی، در مقابل اشخاص حقیقی و حقوقی جامعه، از جمله مباحثی است که می‌توان نشانه‌هایی از آنها را در منابع فقهی یافت. دراین‌باره سوالی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه «اگر ضرری از سوی دولت به مردم وارد شود و قابلیت انتساب به دولت داشته باشد، آیا دولت که فاعل ضرر است، باید بر اساس قاعده‌ لا‌ضرر مسیول و ضامن جبران خسارت باشد، یا اینکه بر مبنای قاعده‌ احسان، باید وی را مصداق محسن دانسته و ضمان را از او منتفی بدانیم؟» این نوشته درصدد پاسخگویی به این سوال است و با بررسی ادله‌ سایر نظرات و نقد هر یک، روشن نموده که در پرتو قاعده‌ فقهی لا‌ضرر، ضمان برای دولت در جامعه پذیرفته شده است، البته نه به دلالت اولیه‌ آن، بلکه به دلالت ثانویه و تقیید لا‌ضرر به خود لا‌ضرر.