از گنجه تا دهلی (رد پای نظامی گنجوی در شعر بیدل دهلوی)

چگونگی پیدایش سبک هندی یکی از مباحث مهمی است که منتقدان ادبی را به خود مشغول داشته است. مطالعه نتایج تحقیقات محققان نشان می‌دهد که در این زمینه نظریات مختلفی ارایه شده است. عده‌ای از محققان، سبک هندی را نتیجه ضروری سیر طبیعی شعر فارسی در آن دوره می دانند و عده‌ای پیشینه این سبک را در آثار شاعران گذشته جستجو می‌کنند. هرچند که پیشینه سبکی به وسعت سبک هندی را نمی‌توان به شعر شاعری خاص محدود ساخت اما می‌توان میزان تاثیرگذاری شاعری خاص را بر روی برخی از شاعران سبک هندی به شکلی محدود بررسی کرد؛ از این روی نگارندگان در این جستار با بهره‌گیری از شیوه تحلیل مقایسه ای ویژگی های مشترک سبکی در آثار نظامی‌گنجوی و بیدل‌دهلوی را مورد تحلیل قرار داده اند. حاصل پژوهش نشان می‌دهد با توجه به این که شاخصه‌هایی نظیر تشخیص، پارادوکس، بهره‌گیری از زبان و فرهنگ عامه، ساخت ترکیبات بدیعی، حضور وابسته‌های خاص عددی، حس‌آمیزی، کاربرد واژه‌ها در معنای خاص، اسلوب معادله، ابهام هنری و... مشخصه‌های بارز سبک هندی، خصوصا سبک بیدل دهلوی هستند و این شاخصه‌ها در خمسه نظامی گنجوی نیز حضور پر رنگی دارند، از این رو می‌توان میزان تاثیرگذاری نظامی‌گنجوی را در تکامل سبک هندی به ویژه سبک بیدل‌دهلوی محتمل دانست.