بررسی نقش مشارکت در ورزش های گروهی و انفرادی در کیفیت زندگی بیماران بهبودیافته از اعتیاد

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر ورزش های گروهی و انفرادی بر کیفیت زندگی بیماران بهبود یافته از اعتیاد بود. این پژوهش از لحاظ نتیجه کاربردی و از لحاظ روش شناسی، تجربی بود. جامعه آماری پژوهش تمامی معتادانی بودند که در تابستان سال 2019 به مراکز ترک اعتیاد استان تهران مراجعه نموده بودند. نمونه آماری شامل 90 نفر بودند که به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده شامل پرسشنامه محقق ساخته مشخصات فردی و پرسشنامه استاندارد کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی 26 سوالی (WHOQOL-BREF) بودند. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفت. در سطح آمار توصیفی با استفاده از مشخصه های آماری نظیر فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته و در سطح آمار استنباطی از آزمون کومولوگروف-اسمیرونوف (K-S) جهت بررسی نرمال بودن داده ها، آزمون لوین جهت بررسی همسانی واریانس ها و آزمون F جهت بررسی همگنی شیب رگرسیونی و در نهایت از آنالیز تحلیل کوواریانس (ANCOVVA) جهت تحلیل فرضیه ها استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده های جمع‌آوری شده از نرم افزار Spss نسخه 22 استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده، فرضیه های پژوهش در سطح معناداری p <0/05 تایید شدند. این نتایج نشان داد ورزش های گروهی و انفرادی تاثیر مثبت و معنی داری بر کیفیت زندگی معتادان درحال بهبودی داشت و همچنین ورزش گروهی موجب افزایش کیفیت زندگی بیشتری نسبت به ورزش های انفرادی بود.

عواقب جبران‌ناپذیر اعتیاد و درصد بالای نسل جوان گرفتار آن، ضرورت پیشگیری و درمان این بلای خانمان‌سوز را گوشزد می کند و نیازمند این است مسیولین امر و مردم با همت بیشتری برای بهبود این وضعیت اقدام کنند (عالی و جندقی، 1999). یکی از رویکردهای درمان اعتیاد، بهره گیری از برنامه های جایگزین است، برنامه هایی که در نهایت، درصدد است فرد را ازنظر هیجانی متحول سازد و عزت نفس وی را افزایش دهد. عزت‌نفس پایین و احساس ناکارآمدی عامل زیربنایی مصرف مواد هستند. فراهم کردن فضاهای مناسب از قبیل گسترش مراکز ورزشی، هنری و تفریحی می توانند در پیشگیری و درمان اعتیاد کمک‌کننده باشد (شاه محمدی، 2009). ورزش یک روش غیر دارویی است که می تواند یک روش درمانی و محافظتی در برابر اعتیاد و جلوگیری از بازگشت به مصرف مواد باشد (قربان زاده و لطفی، 2018). همچنین ورزش نقش مهمی در سلامت روان انسان دارد، به‌طوری‌که در سال 2002 شعار سازمان بهداشت جهانی «تحرک رمز سلامتی» عنوان‌شده است (نوروزی و همکاران، 2011). هم‌چنین ثابت‌شده است که ورزش موجب کاهش اضطراب و افسردگی، تنظیم و تعدیل میزان استرس‌ها و فشارهای روانی و حتی تعقیب شخصیتی به‌صورت پیدایش دید بهتر نسبت به زندگی می‌شود (فضلی و الوندی، 2012).

این پژوهش از لحاظ نتیجه کاربردی و از لحاظ روش شناسی، تجربی بود. جامعه آماری پژوهش تمامی معتادانی بودند که در تابستان سال 2019 به مراکز ترک اعتیاد استان تهران مراجعه نموده بودند. نمونه آماری شامل 90 نفر بودند که به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش نیز شامل: 1- پرسشنامه محقق ساخته مشخصات فردی:این پرسشنامه حاوی سوالاتی در رابطه با مشخصات فردی آزمودنی از قبیل سن، قد، وزن، وضعیت تاهل، وضعیت شغلی، میزان فعالیت بدنی در هفته، سابقه ورزشی، مدت‌زمان مصرف مواد مخدر، نوع مواد مصرفی و مدت‌زمان بهبودی بود. 2- پرسشنامه 26 سوالی کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHOQOL - BREF): یک ابزار اندازه گیری و جمع آوری داده ها در این تحقیق پرسشنامه 26 سوالی کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی است که در سال 1996 توسط گروهی از کارشناسان سازمان بهداشت جهانی با تعدیل گویه های فرم 100 سوالی این پرسشنامه ساخته شد که کیفیت زندگی کلی و عمومی فرد را می سنجد. (جات و همکاران، 2006). تمرین ها و ورزش هایی که در این پژوهش استفاده شد شامل ورزش های گروهی و انفرادی و تمرینات آمادگی جسمانی و چند مسابقه بود. در انتخاب ورزش ها به عملی بودن آن ها توجه شد که این موضوع از این لحاظ حایز اهمیت است که با فضای کافی و همچنین وسایل و تجهیزاتی که در دسترس بودند و در نظر گرفتن شرایط ایمنی آزمودنی ها هم خوانی داشته باشند. هر جلسه تمرینی یک ساعت بود که 20 دقیقه برای گرم کردن، 30 دقیقه برای تمرین اصلی و برگزاری رقابت دوستانه و 10 دقیقه انتهایی برای سرد کردن و بازگشت به حالت اولیه در نظر گرفته شد.

با توجه به آنالیز کوواریانس برای تحلیل متغیر کیفیت زندگی در گروه آزمایش و کنترل با توجه به سطح معناداری و آماره F اختلاف بین آن‌ها ازلحاظ آماری معنادار می‌باشد. لذا بین نمرات پس‌آزمون کیفیت زندگی در گروه ورزش گروهی و انفرادی با نمرات پس‌آزمون و پیش‌آزمون گروه کنترل و پیش‌آزمون گروه ورزش گروهی و انفرادی تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین این اختلاف با توجه به میانگین متغیرها به سمت گروه آزمایش پس‌آزمون یا همان گروه ورزش گروهی و انفرادی می‌باشد؛ به‌عبارت‌دیگر گروهی که ورزش گروهی و انفرادی انجام داده‌اند کیفیت زندگی بهتری نسبت به گروه کنترل دارند. به‌عبارت‌دیگر ورزش گروهی و انفرادی موجب افزایش کیفیت زندگی در آن‌ها گردیده است. بدین ترتیب فرضیه اول پژوهش تایید گردید.

امروزه جوامع به‌طور گسترده ای از نقش ابزاری فعالیت بدنی در کیفیت زندگی فردی آگاه شده اند. اطلاعات حمایت کننده در مورد فواید ناشی از شرکت در فعالیت جسمانی مناسب و ادامه منظم آن در سلامتی رو به افزایش است (خلجی، 1396). امروزه نقش مهم فعالیت جسمانی در پیشگیری از امراض و ارتقای سلامت روشن تر شده است. ارزش ورزش به‌عنوان یک روش درمانی در معالجه امراض و توان‌بخشی صدمات مشخص گردیده است (ساری و همکاران، 2019). این ارتباط تنگاتنگ ما را براین داشت که یکی از مناسب ترین و مفیدترین روش های درمانی، یعنی ورزش و فعالیت بدنی را انتخاب کنیم وهمان‌طور که نتایج پژوهش نشان داد، در این راه به نتیجه مطلوب رسیدیم و توانستیم گوشه ای از رسالت جامعه تربیت بدنی کشور، یعنی مشارکت در توسعه سلامت جامعه را جامه عمل بپوشانیم.