سهم مفهوم «مقیاس انسانی» در موفقیت طرح های شهری

این مقاله می کوشد در پی باز تعریف مقیاس انسانی، ابعاد پنهان آن‏ را در موفقیت طرح‏های شهری بکاود. هدف مقاله تقویت طراحی شهری در بافت های تاریخی کشور با تعریف معیارهای موثر موفقیت است. ازهمین‏رو، طرح های مرمتی (بهسازی و نوسازی) اجرا شده دهه 1380 شمسی منطقه 12 تهران به عنوان مورد مطالعه در نظرگرفته‏ شده ‏است. روش پژوهش کیفی و کمی با بکارگیری «کدگذاری مفاهیم» در مرحله بازتعریف، «تکنیک دلفی» در مرحله انتخاب طرح ها، رتبه بندی ‏ از طریق «تحلیل سلسله مراتبی» و سپس تایید با «مشاهدات» است. پس از تفسیر کیفی مفهوم مقیاس انسانی در ادبیات طراحی شهری، درجه میزان رعایت آن در طرح های منتخب با سایر معیارها و با درجه موفقیت کلی هر طرح مقایسه‏ شده‏ است. نتایج پژوهش حاکی است که گرچه مقیاس انسانی از دیرباز از مهمترین معیارهای موفقیت بوده ولی بیشتر فهم کالبدی (اندازه و تناسبات) از آن شده درحالیکه ابعاد فرامکانی، فراکالبدی و فرازمانی دیگری همچون مشارکت، پیاده پذیری و هویت در این مفهوم مستتر است. با این توجه، مفهوم مقیاس انسانی تاثیر متناسب و همسویی با کل معیارهای سنجش موفقیت یک طرح دارد. یعنی می توان از آن به عنوان حد مشترک و تام در طرح ها و فضاهای موفق شهر نام برد. سهم تامین شده معیارهای مفهوم مقیاس انسانی، با تعریف این پژوهش، در هر طرح، نمایانگر نسبتی قابل قبول از کل معیارهای موفقیت یک طرح است. همچنین با شرایط نسبی یکسان در بافت های ارزشمند تاریخی از میان معیارهای درونی مقیاس انسانی، نقش مشارکت مردمی یعنی مولفه فرای مکان-کالبد در موفقیت فضا و کالبد بالاترین است.