کاربست روش ارزیابی تاثیرات میراثی (HIA) در بررسی شرایط یکپارچگی بصری - کالبدی مجموعه بناهای با ارزش (نمونه موردی: مجموعه بناهای زندیه شیراز)

پدیده توسعه شهری موجب دگرگونی شهرهای موجود شده است و حفاظت از میراث تاریخی را در هسته برنامه ریزی شهری قرار داده است. اما، درنظر گرفتن مفاهیم سنتی میراث، که عناصر تاریخی باارزش را به صورت جداگانه در یک چارچوب گسترده تر شهری قرار می دهد، برای حفاظت از شخصیت و اهمیت میراث تاریخی، جوابگوی اهداف حفاظت از میراث نیست. بنابراین، تغییر در مقیاس حفاظت از میراث، از چالش های حفاظت از میراث به وجود آمد و پیامد آن، ظهور رویکرد «منظر تاریخی شهر» بود. همچنین مفهوم یکپارچگی به منظور ایجاد تعادل بین رویکردهای حفاظت و توسعه مورد توجه قرار گرفت. هر پروژه ساختمانی یا هرگونه ساخت و ساز جدید در نزدیکی و در حریم مجموعه ها یا بناهای میراثی، به طور بالقوه دارای اثرات بصری بر میراث تاریخی است که بررسی و ارزیابی اثرات نامطلوب قبل و در حین اجرای آن، امکان اتخاذ یک استراتژی موثر برای به حداقل رساندن یا کاهش اثرات نامطلوب بر میراث تاریخی را فراهم می کند. کمیته میراث جهانی یونسکو در راستای ارایه راهکار، «روش ارزیابی تاثیرات میراثی» را ارایه داده است و برای ارزیابی رضایت بخش این تهدیدات بالقوه، بررسی تاثیر این تهدیدات بر صفات برجسته جهانی میراث را پیشنهاد می دهد. این پژوهش در پی آن است که با کاربست چارچوب ارزیابی تاثیرات میراثی در بررسی یکپارچگی بصری - کالبدی مجموعه بناهای باارزش، مجموعه زندیه شیراز را به عنوان نمونه ای از مجموعه بناهای تاریخی میراثی مورد مطالعه و آزمون قرار دهد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی بوده و از رویکرد کیفی به منظور نیل به اهداف خود استفاده می نماید. تاثیرات میراثی در مجموعه زندیه شیراز با در نظر گرفتن سه معیار فقدان حفاظت و سوء مدیریت، حساسیت ویژگی ها و شدت تاثیرات در سه مقیاس مجموعه بناهای باارزش؛ سازمان فضایی؛ مورفولوژی و سازمان بصری انجام شده است. این ارزیابی نشان می دهد برآیند شدت تاثیرات برای مقیاس اول 2.37، مقیاس دوم 4.66 و مقیاس سوم 5 است، که مجموعه را در این ابعاد دچار آسیب جدی نموده است. هم چنین ماتریس اولویت بندی تاثیرات، نشان می دهد مقیاس اول دارای آسیب کم و مقیاس دوم و سوم دارای آسیب شدید و دارای اولویت بسیار بالا برای ارایه راهکارهای حفاظت از میراث تاریخی هستند.