سنجش کارایی فنی بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد با استفاده از رویکرد ترکیبی تحلیل مولفه های اصلی و تحلیل پوششی داده ها

سنجش کارایی بیمارستان ها با توجه به سهم بالای بودجه اختصاص یافته و نیز لزوم تضمین بهترین شیوه استفاده از منابع کمیاب، اهمیت ویژه ای دارد. هدف این مطالعه تعیین کارایی فنی بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد با استفاده از روش ترکیبی تحلیل مولفه های اصلی و تحلیل پوششی داده ها بود.

این پژوهش یک مطالعه تحلیلی و از نظر زمانی مقطعی بود که به منظور سنجش کارایی فنی تمامی 8 بیمارستان تابعه دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد انجام شد. اطلاعات مورد نیاز از واحد آمار و مدارک پزشکی هر بیمارستان جمع آوری گردید. جهت افزایش قدرت تمایز بین واحدهای کارا و ناکارا، افزایش دقت پژوهش و تمایز بیشتر بین بیمارستان ها از نظر کارایی، ابتدا با استفاده از روش تحلیل مولفه های اصلی و بهره گیری از نرم افزار SPSS 16 تعداد 17 شاخص ورودی و خروجی تعدیل و به 3 مولفه متناسب با تعداد بیمارستان های مورد بررسی تبدیل شدند. با انجام تحلیل مولفه های اصلی، 7 متغیر ورودی مورد مطالعه به 7 مولفه اصلی ورودی تبدیل شدند که از این میان، مولفه اول که حدود 83 درصد از پراکندگی داده ها را بازگو می کرد به عنوان مولفه اصلی ورودی انتخاب شد و چون تاثیر بیشتری از متغیرهای منابع انسانی گرفته بود به عنوان شاخص نیروی انسانی نام گذاری شد. همچنین از بین متغیرهای ستانده نیز 2 مولفه خروجی اول که 76 درصد از واریانس داده ها را بازگو می کردند به عنوان 2 مولفه اصلی خروجی برای ادامه مطالعه انتخاب شدند که به ترتیب بیشترین تاثیر را از متغیرهای تعداد پذیرش و مدت اقامت بیماران گرفته بودند. سپس مولفه های ورودی و خروجی تعدیل شده وارد نرم افزار Windeap 2.1 شده و با فرض بازدهی ثابت و متغیر نسبت به مقیاس، کارایی فنی بیمارستان ها محاسبه و رتبه آن ها مشخص شد. به منظور بررسی تاثیر استفاده از روش ترکیبی به جای روش معمولی سنجش کارایی نتایج حاصل از انجام روش تحلیل مولفه های اصلی -تحلیل پوششی داده ها با نتایج حاصل از روش معمولی تحلیل پوششی داده ها مقایسه شد.

نتایج انجام تحلیل پوششی داده ها روی مولفه های اصلی استخراج شده نشان داد ظرفیت ارتقاء کارایی فنی بیمارستان ها به میزان 15 درصد (کارایی فنی: 0/852) وجود دارد. همچنین در 1 بیمارستان از مجموعه مورد مطالعه بازدهی صعودی، 3 بیمارستان بازدهی نزولی و 4 بیمارستان بازدهی ثابت نسبت به مقیاس داشتند. 3 بیمارستان دارای کارایی فنی 1، 2 بیمارستان دارای کارایی فنی بین 0/80 تا 1 و 3 بیمارستان کارایی فنی کمتر از 0/80 داشتند. از نظر کارایی مقیاس 50 درصد بیمارستان ها و از نظر کارایی مدیریت نیز 62/5 درصد کارایی 1 داشتند.

میانگین کارایی فنی کل، کارایی مدیریت و کارایی مقیاس براساس روش معمول تحلیل فراگیر به ترتیب 0/999، 1 و 0/999  محاسبه شد؛ درحالیکه در صورت استفاده از روش ترکیبی میانگین کارایی فنی کل، کارایی مدیریت و کارایی مقیاس به ترتیب 0/852، 0/947 و 0/902 به دست آمد. نتایج موید این موضوع است که استفاده از روش تحلیل مولفه های اصلی با توجه به نقش مهمی که در کاهش هم خطی ها دارد موجب افزایش دقت در پژوهش و تمایز بیشتر بین بیمارستان ها از نظر کارایی می شود.