مطالعه بیش متنی نگاره های «آبتنی شیرین» در نگارگری ایرانی و نقاشی معاصر «خسرو و شیرین» بر مبنای آرای ژرار ژنت

ژرار ژنت، از پژوهشگرانی است که به مطالعه روابط بین متون ادبی و طبقه بندی آنها پرداخت. او اصطلاح بیش متنیت را درباره رابطه تاثیرگذاری و برگرفتگی میان دو یا چند متن ادبی، به کار برد. روابط بیش متنی منحصر به مباحث ادبی نیست و آثار هنری را نیز در بر می گیرد و می توان آثار هنری را از منظر بیش متنیت بررسی کرد. تابلوی «خسرو و شیرین» رکنی حایری زاده، ازجمله آثاری است که شناسایی و خوانش آن در گرو شناسایی آثار هنری پیشین است. نگاره «آبتنی شیرین» از شاخص ترین نگاره ها در نسخه های مصور خمسه نظامی در دوره های مختلف نگارگری ایرانی است و هنرمند معاصر با بهره گیری و دگرگونی آن، اثر جدیدی را خلق کرده که از پویایی و خلاقیت خاص خود برخوردار است. این نوشتار درصدد پاسخ به این پرسش است که در فرایند این برگرفتگی، چه نوع تغییراتی صورت گرفته است و این تغییرات چه معناهای جدیدی را در اثر معاصر تولید کرده اند. از این رو، تابلو ی «خسرو و شیرین» رکنی حایری زاده و نگاره های مختلف «آبتنی شیرین» در نگارگری ایرانی از منظر بیش متنیت ژرار ژنت مطالعه شد تا گونه های بیش متنی در رابطه میان این آثار مشخص شود. نتایج به دست آمده نشان می دهد که گونه بیش متنی در این برگرفتگی از نوع تراوستیسمان است. گونه تراوستیسمان به تخریب پیش متن می پردازد و از تلاقی دو شاخص کارکرد طنز و رابطه تراگونگی، تغییر سبک پیش متن، حاصل می شود. این پژوهش به لحاظ هدف بنیادی و از جهت روش پژوهشی، توصیفی تحلیلی، تطبیقی است.