بررسی تحول کارکرد پیکرنگاری در دوره دوم قاجار و پیامدهای گفتمانی آن

گفتمان تجدد در ایران حاصل مفصل بندی دال هایی چون عدالت، آزادی، اصلاحات، حول دال مرکزی قانون بود. به نحوی که دال قانون، در تعارض با دال مرکزی گفتمان دربار (پادشاه) قرار داشته و تک گویی حاکم بر گفتمان دربار را نشانه گرفته بود. هدف این مقاله نشان دادن تاثیر گفتمان تجدد بر بازنمایی چهره پادشاهان قاجار بر اساس نظریه گفتمان در آرا لاکلا و موفه است. سوال این است که تغییرات گفتمانی حاکم بر فضای اجتماع درگذار از عهد فتحعلی شاه به عهد ناصرالدین شاه، چه تاثیری در بازنمایی چهره پادشاه و سایر افراد درگیر در مناسبات قدرت دارد. یافته های پژوهش، نشان می‏دهد که گفتمان تجدد با مرکزیت قانون قبل از هر چیز تفاسیر فرازمینی و تقدس نمایی را از چهره پادشاهان این دوره زدوده است و دسترسی به شاه در تصاویر آسان تر شد. بدین ترتیب پیکر شاه در تصاویر واقعی و ملموس شد و تصاویر کارکرد خود را که تبلیغ و تثبیت قدرت بود رفته رفته از دست داد. به این ترتیب فردیت از راس هرم قدرت به سطوح پایین‏تر انتقال یافت. با هژمونیک شدن دال قانون شاهد تغییرات بیشتری در بازنمایی هستیم. در واقع ژست‏های معرف قدرت به حاشیه رانده می‏شود و تصویر شاه از مرکزیت خارج می‏شود.