بررسی اثر بسته سودها بر تعامل بین کشورهای حوضه رودخانه فرامرزی: کاربرد نظریه بازی تکاملی

رودخانه های فرامرزی منابع آب مشترک با اهمیتی هستند که می توانند مجموعه منافع در زمینه های اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و سیاسی برای همه کشورهای ساکن در حوضه به همراه آورند. مجموعه سودهای به دست آمده از همکاری بین کشورها برای رسیدن به نقطه تعامل پایدار مطلوب بسیار موثر است که در بسیاری از تحقیقات پیرامون این زمینه مورد توجه قرار نمی گیرد. در این تحقیق یک مدل بر پایه نظریه بازی تکاملی ارایه شد که در آن راهبرد های کشورها در بهره برداری از رودخانه فرامرزی تحلیل و ارزیابی شد. همچنین راهبرد های پایدار تکاملی (ESS) بررسی و رفتار کشورها براساس تغییرات سودهای دریافتی آن ها تحلیل شدند. این مدل برای یک حوضه دارای سه کشور ساکن به کار برده شد و چارچوبی برای شناخت رفتار و مدیریت منافع کشورها بسته به این که بالادست یا پایین دست هستند، فراهم کرد. در انتها شبیه سازی عددی برای بررسی فرآیند تکاملی راهبرد ها و تاثیر پارامترها بر تعاملات بین کشورها اجرا شد. نتایج شبیه سازی نشان دهنده اثر قابل ملاحظه بسته سودهای کشور بالادست (سودهای غیر از سود بهره برداری از آب رودخانه) بر تعاملات بین کشورها و نقطه پایدار راهبردی نهایی بود. بسته سودهای دریافتی کشور بالادست حاصل از همکاری با کشورهای پایین دست به مقدار 1-، 2-، 2 و 5 درصد نسبت به مقدار سود آبی حاصل از عدم همکاری کشور بالادست تغییر داده و سرعت همگرایی احتمال عدم همکاری یا همکاری کشور بالادست بررسی شد. نتیجه شد حتی افزایش یک درصدی در بسته سودها نسبت به مقدار سود آبی می تواند منجر به همکاری سه جانبه کشورها شود. از این رو می توان استدلال کرد که در مسئله تخصیص آب رودخانه های فرامرزی توجه به نقش سایر منافع کشورها به غیر از منافع آبی می تواند جواب مسئله تخصیص را تحت تاثیر قرار دهد. این نتایج می تواند راهنمایی نظری برای کشورهای ساکن در حوضه یک رودخانه فرامرزی برای تعامل و همکاری با یکدیگر باشد.