بررسی و تحلیل فضایی مسیر تردد غیرقانونی اتباع افغانستانی در مرزهای شرقی ایران

مهاجرت و تاثیرات آن ازجمله موضوعاتی است که محققان بی شماری از علوم اجتماعی ازجمله جغرافیا و جغرافیای سیاسی به بررسی آن پرداخته اند، ورود غیرقانونی اتباع بیگانه از مرزهای شرقی به شهرهای مختلف ایران به خصوص اتباع افغانستانی از دیرباز به عنوان یکی از آسیب های کنترل و مدیریت مرز مطرح بوده است. ازاین رو، تحقیق حاضر که از نوع هدف کاربردی و از حیث ماهیت توصیفی- تحلیلی است با شیوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و پیمایشی یعنی مصاحبه منظم (بسته) با تعداد 250 نفر از اتباع افغانستانی که به صورت غیرقانونی از مرزهای شرقی وارد ایران شده اند به بررسی و تحلیل فضایی مسیر تردد آنان پرداخته است. بر اساس یافته های تحقیق عوامل طبیعی (پوشش گیاهی 8/18 درصد، مناطق کوهستانی و صعب العبور 6/53 درصد، مناطق بیابانی و هموار 6/27 درصد) در انتخاب مسیر ورود غیرقانونی اتباع تاثیرگذار بوده است. از منظر نقش عوامل انسانی در نحوه ورود غیرقانونی اتباع با توجه به بررسی پرسشنامه ها می توان گفت 2/79 درصد اتباع افغانستانی که به صورت غیرمجاز وارد ایران شده بودند از راهنماهای محلی استفاده کرده بودند که از این تعداد حدود 6/91 درصد اتباع افغانستانی با کمک قاچاقچیان از مرز عبور می کنند. استفاده از راه بلد بومی این امکان را به قاچاقچیان می دهد که بدون مواجهه شدن با نیروهای مرزی و با امنیت و سهولت بیشتر از مرز عبور کنند. به طورکلی 6/67 درصد از مهاجرین غیرقانونی افغانستانی اذعان داشته اند که عامل اصلی ورود این اتباع به داخل کشور ضعف مدیریتی در کنترل مرز بوده است. نتایج پژوهش نشان می دهد طولانی بودن مرزهای ایران و افغانستان به همراه عارضه های طبیعی گوناگون (عوامل طبیعی) و همچنین نبود اشتغال پایدار و توسعه مطلوب (عوامل انسانی) بر نحوه کنترل و مدیریت مرز تاثیرگذار بوده و ازاین رو شناسایی عوامل طبیعی و انسانی به همراه مکان یابی دقیق مسیر تردد غیرقانونی اتباع به راهکارهای مدیریت و کنترل دقیق تر مرزهای شرقی ایران کمک شایانی خواهد کرد.