جستاری در باب ناهم مقیاسی مفهومی میان پارادایم های طب سنتی ایرانی و پزشکی مبتنی بر شواهد در مفهوم علیت

خوانش پارادایمیک از تاریخ پزشکی این امکان را فراهم می‌آورد که به‌دنبال بحران‌های رخ‌داده در تاریخ پزشکی و انقلاب‌های علمی اتفاق‌افتاده، سیر تحول مفاهیم پایه‌ای را ذیل پارادایم‌های گوناگون فهم کنیم. مفاهیم بنیادین در انقلاب‌های علمی دچار تحول اساسی می‌شوند وگاهی ممکن است، تصویر رایج از پدیده‌ها به کلی به نحوی گشتالتی تغییر کنند. در تاریخ پزشکی و با برآمدن طب مدرن در قرون اخیر، مفاهیمی پایه‌ای نظیر علیت و تبیین، بدن و بدن‌مندی، بیماری و سلامت دستخوش تغییرات اساسی شدند. هدف از این مطالعه، ارایه تصویری فلسفی از ناهم‌مقیاسی مفهومی در مفهوم علیت، با تاکید بر مثال‌هایی از تعریف سلامت و بیماری در پارادایم‌های مختلف پزشکی است.

مواد و روش‏ ها:

در این نوشتار ضمن معرفی و بحث مختصر در باب ناهم‌مقیاسی مفهومی موجود در مفهوم علیت، درباره برخی مدل‌های تبیین در انقلاب علمی طب نیز بحث می‌کنیم. برای این کار از روش تحلیل فلسفی بهره برده‌ایم تا مبانی فلسفی پارادایم‏های طب را مورد تدقیق قرار دهیم. به مدد جستار در تاریخ پزشکی، نمونه‌هایی از فهم علیت و کارکرد آن را ترسیم خواهیم کرد. همچنین با رویکردی تطبیقی و ضمن ارایه مثال‌هایی از متون هر دو پارادایم، دامنه‌ این بحث را گسترده‌تر خواهیم کرد.

یافته ها:

مدعای محوری این متن که مبتنی بر پایبندی به اصل ناهم‌مقیاسی مفاهیم در پارادایم‌های یک علم شکل گرفته است، عدم امکان وضع مقیاسی واحد برای درک هم‏زمان مفهوم علیت در طب‌های سنتی-ایرانی و پزشکی امروز یا همان پزشکی مبتنی بر شواهد است.
 
نتیجه‏ گیری:

این نوشتار ضمن تاکید بر استقلال جنبه‌های نظری و ابعاد کاربستی پارادایم‌های پزشکی، گفت‌وگو و حتی مقایسه روشمند میان پارادایم‌ها را ممکن و بلکه ضروری می‌داند؛ اما تاکید دارد که این مقایسه به معنای مفاهمه هم‏زمان هر دو پارادایم نخواهد بود و اجتناب از خلط روش‌شناختی در این تلاش ضروری است.