بازتاب فرضیه هیئت بطلمیوسی در آثار متکلمان امامیه درباره مسئله عرش و کرسی

هییت بطلمیوسی یکی از دیدگاه های مشهور در بحث اخترفیزیک و کیهان شناسی است که در قرن سوم ه.ق. و با ترجمه متون تمدن یونانی هلنی، وارد جامعه مسلمانان شده و تا اواسط قرن سیزدهم ه.ق. در مباحث جهان شناسی برخی از مکاتب کلامی تاثیر گذاشت. از جمله این تاثیرگذاری ها می توان به تلاش برای جای دادن عرش و کرسی، که در بحث جهان شناسی اسلامی محیط بر هفت آسمان معرفی شده بود، در میان افلاک ادعایی هییت بطلمیوسی اشاره کرد. در ظاهر، مفاد هییت بطلمیوسی، جایگاه عرش و کرسی و کارکردهای آن در جهان شناسی اسلامی را در معرض پرسش قرار داده بود و لازم بود مکاتب اعتقادی و متکلمان مسلمان دیدگاه خود درباره مطابقت داشتن یا نداشتن دیدگاه این هییت با آموزه های اسلامی درباره عرش و کرسی را اعلام می کردند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، چگونگی مواجهه متکلمان امامیه با هییت بطلمیوسی در مسئله کلامی عرش و کرسی را تحلیل کرده و به این نتیجه رسیده است که فیلسوف متکلمان، یعنی متکلمانی که رویکرد فلسفی داشته اند، همراهی بیشتری با هییت بطلمیوسی در تطبیق دادن آموزه های اسلامی درباره عرش و کرسی با هییت بطلمیوسی داشته اند، در حالی که متکلمان نص گرا و عقل گرای غیرفلسفی، در بحث عرش و کرسی اگرچه مخالفتی با هییت بطلمیوسی اظهار نکرده اند، اما همراهی ملموسی با این هییت از خود نشان نداده اند.