اثر نوع شخم، سطوح کود اوره و کاربرد قارچ میکوریزا بر خصوصیات فیزیکی خاک و عملکرد و اجزای عملکرد ماش (Vigna radiata L.)

سطوح خاک ورزی و مصرف کودهای شیمیایی و زیستی نقش مهمی در رشد و عملکرد گیاهان دارند که به منظور بررسی تاثیر نوع شخم، سطوح اوره و کاربرد قارچ میکوریزا بر عملکرد و اجزای عملکرد ماش (Vigna radiata L.)، آزمایشی در دو سال زراعی 1396 و 1397 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی دره شهر استان ایلام به صورت اسپلیت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. نوع شخم با سه سطح متداول (برگردان دار)، حفاظتی (قلمی) و بدون شخم به عنوان عامل کرت اصلی، کود اوره با چهار سطح عدم مصرف (صفر درصد)، 33، 66 و 100 درصد کود توصیه شده به عنوان عامل کرت فرعی و کاربرد و عدم کاربرد با قارچ میکوریزا (Glomus mosseae) به عنوان عامل کرت فرعی فرعی مد نظر قرار گرفتند. عملکرد دانه و صفات مرتبط با آن و نیز صفات وزن مخصوص ظاهری خاک، رطوبت خاک، شاخص مخروطی خاک و کربن آلی خاک اندازه گیری شد. طبق نتایج تجزیه مرکب دو سال آزمایش اثرات ساده سال، نوع شخم کود اوره و کاربرد میکوریزا بر تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه، شاخص برداشت، کربن آلی خاک، شاخص مخروطی خاک و درصد رطوبت خاک و اثر متقابل نوع شخم و کود اوره بر عملکرد دانه و شاخص مخروطی خاک و نیز اثر متقابل نوع شخم و کاربرد میکوریزا بر شاخص برداشت و درصد رطوبت خاک معنی دار بود. طبق نتایج آزمون مقایسات میانگین بالاترین عملکرد دانه از تیمار شخم حفاظتی و کاربرد 100 درصد کود اوره با 2941 کیلوگرم در هکتار با اختلاف معنی دار از سایر تیمارها به دست آمد. بیشترین وزن هزار دانه (5/57 گرم) از تیمار بدون شخم و بیشترین تعداد دانه در غلاف (6/10) و غلاف در بوته (61) از تیمار شخم حفاظتی به دست آمد. بیشترین وزن هزار دانه، تعداد دانه در غلاف و تعداد غلاف در بوته از تیمار 66 درصد کود اوره به دست آمد. بیشترین شاخص مخروطی خاک 25/2 مگاپاسکال از تیمار بدون شخم و مصرف 66 درصد کود اوره توصیه شده و کمترین آن 07/1 مگاپاسکال از تیمار شخم متداول و عدم مصرف اوره به دست آمد. بدون شخم و شخم متداول به ترتیب با مقادیر 68/0 و 32/0 درصد بیشترین و کمترین میزان کربن آلی خاک را دارا بودند. به طور کلی، شخم حفاظتی همراه با کاربرد 66 درصد کود اوره توصیه شده و تلقیح با میکوریزا، از نظر عملکرد دانه و اجزای آن بر سایر تیمارها برتری معنی دار داشت. به علاوه در این تیمار شاخص مخروطی خاک، درصدر طوبت خاک و محتوای کربن آلی نیز بهبود یافت.