پی جویی روابط بینامتنی و بیناسامانه ای در ترانه های سه خشتی و گلیم های کرمانجی شمال خراسان

گونه های آثار هنری بومی یک قوم با وجود تنوع و گستردگی، نمایشگر زیست جهان پدیدآورندگانی است از یک جامعه خاص و دارای سنت ها و باورهای هم پیوند و مشترک. متن یک موقعیت پویا است که در آن به جای ساختارها و محصولات ثابت، فرایندها و رویه های ارتباطی کانون تجزیه و تحلیل هستند. هر متن یک بینامتن است که آگاهانه یا ناآگاهانه از بایگانی سترگ فرهنگ بشری وام می گیرد. گونه ای از ارتباط میان دو متن ترجمه بیناسامانه ای است؛ در این حالت تفسیری برای فهم معنای نشانه های یک نظام نشانه ای به یاری نشانه هایی از یک نظام نشانه ای دیگر صورت می گیرد. پژوهش حاضر با واکاوی نشانه شناسانه ترانه های سه خشتی و گلیم های قوم کرمانجی شمال خراسان، در جستجوی ارتباطات بینامتنی و بیناسامانه ای این دو جلوه فرهنگی قوم است. داده های کیفی این نوشتار به دو شیوه میدانی و اسنادی یافته اندوزی شده اند و جامعه آماری آن شامل 250 گلیم (بیشترین تعداد در دسترس) و 1386 سه خشتی (تمام نمونه های برگردانده شده به فارسی) است. نشانه های موجود در هر یک از نظام های نشانه ای مورد پژوهش، شناسایی و دسته بندی شده و به صورت کمی و کیفی مورد قیاس قرار گرفته اند. چیدمان این نشانه ها در هر یک از دو سامانه دیداری و کلامی، وابستگی ژرفی با ویژگی های قومی، شرایط اجتماعی اقتصادی، سبک زندگی و تجربه دیرپای تاریخی کرمانج ها دارد. بدون شناخت جایگاه این نشانه ها و فهم لایه های ثانویه آنها، گشایش معنای این متون دشوار خواهد بود. نشانه ها در سه خشتی و گلیم در دو سطح صریح و ضمنی و پنج گروه نشانه ای جانوری، گیاهی، انسانی، اشیاء و پدیده های طبیعی، با یکدیگر ارتباط بینامتنی دارند و بر اساس یافته های این پژوهش، ورود نشانه ها از پیش متن، یعنی سه خشتی، به گلیم قابل ردیابی است.