تحلیل معنا در معماری مسکن سنتی ایرانی با تاکید بر نقش نشانه ها (نمونه موردی: مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک)

توجه به وجوه هویتی معماری مسکن، در گرو تقویت ابعاد معناشناختی در طراحی از جمله بهره گیری از اصول معماری مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک است. از سوی دیگر بهره گیری از نشانه ها از طریق توجه به خوانش ذهنی مخاطبان، از بهترین راهکارها در معنادهی به اثر محسوب می شود. این درحالی است که به نظر می رسد کم توجهی به مفاهیم معنامحوری چون ادراک یا خوانش ذهنی مخاطبان، در مسکن های امروز تحت تاثیر عواملی مانند اقتصاد و یا سطحی نگری در طراحی ها قرار گرفته و تضعیف شده است؛ چرا که در سطوح آموزشی و اجرایی طراحی، عموما نقش مخاطب در رابطه با محیط کم رنگ است. بنابراین نگرش عملی به معناگرایی از طریق استخراج وجوه بهره گیری از نشانه ها در مسکن سنتی، نیاز تحقیقاتی محسوب می گردد که پژوهش درصدد است تا با پاسخ گویی به پرسش "چگونگی نقش نشانه ها در وجوه معنایی مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک ایران"، در راستای مرتفع نمودن آن اقدام نماید.

هدف پژوهش، استخراج اصول معناگرایی از باب نشانه شناسی، جهت بهره گیری در طراحی مسکن معاصر در راستای توجه بیش تر به ابعاد هویتی و معنایی محیط های زندگی امروز است.

پژوهش در قالب روش های «سندکاوی» و «تحلیل محتوای کیفی» تحقق یافته است. در روش تحلیل داده ها، به ارزیابی وضعیت انطباق پذیری مولفه های موثر بر خوانش ذهنی با سطوح نشانه به صورت بررسی نمونه ها در حوزه مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک ایران پرداخته می شود. محقق درصدد آن است تا نمونه های مورد مطالعه از خانه های سنتی شهر کاشان، از ویژگی های مشترک اغلب مسکن های سنتی به جا مانده در اقلیم مذکور بهره مند باشد. بر این اساس سطوح نشانه، شامل «نمایه»، «نماد» و «شمایل» در ارتباط با ریزمولفه های «مکانی»، «انسانی» و «زمانی» موثر بر خوانش ذهنی تحلیل می شوند.

بر اساس نتایج، در مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک، از «شمایل»، «نمایه» و «نماد» به عنوان محملی جهت بیان معانی از طریق انطباق با مولفه های انسانی، محیطی و زمانی موثر بر خوانش ذهنی کاربران، استفاده می گردیده است. بنابراین یکی از راهکارهای موثر در طراحی مسکن معنامحور، بهره گیری طراحان از ریزمولفه های «عملکرد»، «کالبد»، «مقیاس»، «سابقه تاریخی»، «تجربه فردی»، «رویداد اجتماعی»، «عوامل فیزیولوژیکی و روان شناختی»، «رفتارهای فردی و اجتماعی» مخاطبان و نیز توجه به «مولفه های موثر بر حس تعلق به مکان و اجتماع» در قالب سطوح مختلف نشانه در طراحی است.بیان مسیله: توجه به وجوه هویتی معماری مسکن، در گرو تقویت ابعاد معناشناختی در طراحی از جمله بهره گیری از اصول معماری مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک است. از سوی دیگر بهره گیری از نشانه ها از طریق توجه به خوانش ذهنی مخاطبان، از بهترین راهکارها در معنادهی به اثر محسوب می شود. این درحالی است که به نظر می رسد کم توجهی به مفاهیم معنامحوری چون ادراک یا خوانش ذهنی مخاطبان، در مسکن های امروز تحت تاثیر عواملی مانند اقتصاد و یا سطحی نگری در طراحی ها قرار گرفته و تضعیف شده است؛ چرا که در سطوح آموزشی و اجرایی طراحی، عموما نقش مخاطب در رابطه با محیط کم رنگ است. بنابراین نگرش عملی به معناگرایی از طریق استخراج وجوه بهره گیری از نشانه ها در مسکن سنتی، نیاز تحقیقاتی محسوب می گردد که پژوهش درصدد است تا با پاسخ گویی به پرسش "چگونگی نقش نشانه ها در وجوه معنایی مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک ایران"، در راستای مرتفع نمودن آن اقدام نماید.