تاریخ انگاره اصطلاح صحابه و گونه شناسی رویکردهای مختلف به آن

تتبع در اصطلاحات به ویژه اصطلاحات کهن، از مهم ترین و دشوارترین موضوعاتی است که بشر با آن روبرو بوده است. اصطلاح «صحابه» یکی از این اصطلاحات کهن و پرکاربرد در متون دین اسلام است که از صدر اسلام تا کنون مورد اختلاف بوده؛ به گونه ای که این موضوع، محل نزاع شده و تشخیص مصادیق صحابی را نیز با مشکل روبرو کرده است. این پژوهش با کاربست روش تاریخ انگاره تلاش کرده تا با دقت در گزارش های تاریخی به بررسی تحولات و تطورات معنایی اصطلاح صحابه در طول تاریخ اسلام بپردازد. نتایج حاصله نشان می دهد هیچ گونه اثر و نشانه ای دال بر تعریف صحابی یا افرادی که صحابی بر آنان اطلاق می شود، در قرآن یا احادیث وجود ندارد. در تعاریف عرضه شده در طول سده های مختلف، بر دو رویکرد تاکید شده که رویکرد غالب، رویکرد محدثان بوده، اما تعریف اصولیون مقدم بر تعریف محدثان بوده است. اختلاف در دلالت لغوی «صحبه»، مقدم بودن بحث عدالت بر تعریف صحابی و ارایه تعریف خاص از صحابی توسط اصولیون و محدثان، از عوامل ایجاد اختلاف در تعریف صحابی بود ه اند.