طبقه بندی علوم از دیدگاه ملاصدرا و تاثیر شرایط اجتماعی بر آن

در دوران صفویه، معاصر با حیات صدرالمتالهین، با روی کار آمدن فقهای درباری و تصوف بازاری، علوم حقیقی همچون فقه و فلسفه و عرفان به انزوا رفت. ملاصدرا، که با اندیشه‌های فلسفی و عرفانی پیش از خود آشنایی داشت و در مقام یک عالم دینی، در پی زدودن تشویش فکری از جامعه علمی و مقابله با این رویکرد گمراه‌کننده، به تاسیس نظام فلسفی جدیدی پرداخت تا بتواند تمام تفکرات پیشین را به‌نحوی سازگار و در خود جمع نماید. در واقع او در تلاش بود با تاسیس مکتب فلسفی خود، جایگاه علم حقیقی و راه رسیدن به آن را برای جامعه تبیین کند. از آنجا که طبقه‌بندی علوم از مسایل اولیه هر نظام فلسفی بشمار میرود و هر نظام فلسفی و مجموعه مسایل آن، متاثر از شرایط اجتماعی هستند، طبقه‌بندی ملاصدرا از علوم متاثر از دغدغه‌های اجتماعی وی بوده و در جهت پاسخگویی به نیاز جامعه خویش و هدایت آن بسمت علوم حقیقی ترسیم شده است. او در هر یک از سه دوره حیات علمی خود، دسته‌بندی خاصی از علوم ارایه داده است‎؛ در دوره نخست، بر اساس رویکرد مشایی، سپس بر اساس رویکرد اشراقی، و در دوره پختگی تفکرش، با رویکرد متعالیه. این مقاله بر آنست تا طبقه‌بندی صدرالمتالهین از علوم را در هر یک از سه دوره حیات علمی وی بررسی نماید و نشان دهد که در هر یک از ادوار چه تاثیری از دغدغه‌های جامعه پذیرفته و چگونه پاسخگوی آنها بوده است.