مقایسه جوانه زنی و خصوصیات نو نهال های خردل بیابانی در بستر کشت باطله معدنی آهن و خاک رویشگاه

آهن و صنایع معدنی وابسته به آن یکی ازارکان  مهم در توسعه صنعتی به شمار می روند. استخراج سنگ آهن و تولید فولاد بدون تخریب اراضی میسر نمی باشد و ماحصل آن علاوه بر فولاد، حجم زیادی باطله های معدنی و مواد دفعی  معدنی می باشند که اگر به درستی مدیریت و احیاء نشوند قادر خواهند بود خاک، هوا و آب را به طور جدی آلوده کرده و چالش های بهداشتی مهمی ایجاد کنند. هدف از این تحقیق ارزیابی استقرار و جوانه زنی خردل بیابانی بر روی باطله های معدن آهن گل گهر به منظور احیاء بیولوژیکی باطله ها می باشد.

در ابتدا نمونه برداری از باطله و خاک رویشگاه خردل بیابانی از محدوده معدن گل گهر انجام شد. به منظور مقایسه ابعاد  ذرات، دانه بندی باطله و خاک رویشگاه با روش الک خشک صورت پذیرفت. ویژگی هایی چون جرم حجمی، شوری، اسیدیته، کربن، فسفر، نیتروژن و آهک برای باطله و خاک رویشگاه با روش های متداول آزمایشگاهی تعیین شدند. بذور خردل بیابانی قبل از کاشت در بستر کشت باطله و خاک مورد سنجش جوانه زنی قرار گرفتند. بذور پس از اطمینان از دارا بودن قوه نامیه و جوانه زنی، در گلدان های پلاستیکی با بستر کاشت خاک رویشگاه و باطله معدنی کاشته و به طور تصادفی در اتاقک رشد قرار داده شدند و به صورت روزانه تا پایان دوره آزمایش با آب مقطر آبیاری شدند. پس از توقف جوانه زنی، بستر کاشت گلدان ها با جریان آب آرام شسته شده و نونهال های هر گلدان جدا شدند. با شمارش نونهال های سبز شده محاسبه درصد جوانه زنی، میانگین جوانه زنی، ضریب سرعت جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، زمان رسیدن به جوانه زنی 50درصد، میانگین درصد جوانه زنی روزانه، پیک جوانه زنی روزانه، ارزش جوانه زنی بذور و شاخص بنیه گیاه چه بر اساس روابط متداول انجام شد و در پایان میانگین کلیه داده ها با روش تی مستقل مورد آزمون مقایسه میانگین قرار گرفتند.

نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که بین pH و EC در دو بستر تفاوت معنی داری وجود ندارد، اما اختلاف میانگین کربن، فسفر، نیتروژن، آهک، جرم حجمی، قطر ذرات و شاخص φ  بین دو تیمار معنی دار است (01/0 > P). نتایج مربوط به مقادیر متوسط درصد جوانه زنی روزانه را نشان می دهد که آغاز جوانه زنی بذور در دو تیمار همزمان بوده است اما اوج جوانه زنی برای بستر کشت خاک رویشگاه به میزان 66/16 درصد در روز چهارم و برای بستر باطله به میزان 85/12در روز پنجم رخ داده است. بنابراین علاوه بر زمان پیک جوانه زنی، مقدار جوانه زنی در بستر کشت باطله کمتر می باشد. اگرچه درصد جوانه زنی در خاک رویشگاه خردل برابر با 28/64 درصد بوده و این بیش از درصد جوانه زنی 19/56 درصدی بستر باطله معدنی است، اما مانند ضریب سرعت جوانه زنی و میانگین درصد جوانه زنی روزانه، تفاوت بین میانگین ها از نظر آماری معنی دار نیست. در حالیکه میانگین زمان جوانه زنی، شاخص بنیه گیاهچه و زمان رسیدن به جوانه زنی 50 درصد اختلاف معنی داری را نشان داد (05/0 > P)، تفاوت میانگین سایر پارامترها شامل ارزش جوانه زنی، پیک جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، وزن گیاهچه و نسبت ریشه به ساقه نیز در سطح یک درصد معنی دار بودند.

نتایج نشان داد که فقدان N، C و P در باطله های معدنی اثر منفی و بازدارنده ای بر رشد نونهال های خردل دارد و تقویت باطله ها با مواد مغذی یک موضوع مهم برای استقرار و رشد نهال های گیاهی حیاتی است، در این میان افزودن آهک به باطله برای کاهش اثرات منفی فلزات سنگین بر روی گیاهان و خاک ضروری است، از سوی دیگر این نکته نیز باید مد نظر باشد که ترمیم اکولویکی باطله های معدنی بدون به کارگیری خاک غیرآلوده و فعال از نظر بیولوژیکی و در کوتاه مدت قابل دسترس نخواهد بود و خاک سطحی و روباره ها می توانند به عنوان یک منبع مهم و مطمین جهت تامین بذور گیاهان برای احیای پوشش گیاهی مورد استفاده قرارگیرند.