دوسویگی یک نماد: گرز گاوسر، از نمادی توتمی تا سلاح انجمن مردان

گرز گاوسر یکی از ابزارهای نمادین در فرهنگ ایرانی است که در متون مختلف از اوستا گرفته تا شاهنامه و تواریخ دوره اسلامی، توصیف و در قالب اسطوره، زبان، ادبیات و تصاویر بازنمایی شده و به عنوان سلاح پهلوانان در کشتن اژدها نقش داشته است. این پژوهش با در نظر گرفتن سلاح گرز گاوسر به مثابه یک نماد که معنایش را از طریق متون کسب کرده و پیوستگی آن با آیین های کهن، به بررسی دوسویگی نمادین گرز گاوسر پرداخته است. از یک سو، این ابزار نمادین در داستان فریدون حامل معنای توتمی است و یادآور حوزه منع شده قربانی حیوانات در دین زرتشتی است و این وجه آن، در دیانت زرتشتی مورد قبول واقع شده و حتی در کتب تاریخی دوره اسلامی نیز استمرار یافته است. از سوی دیگر، گرز گاوسر در پیوند با انجمن مردان، سلاح پهلوان برتر این گروه یعنی گرشاسب است و نزد تمدن های هندواروپایی، از اساطیر گرفته تا حماسه ها و نیز فرهنگ عامیانه و شفاهی، به طور پراکنده احیاء شده و استمرار یافته است. هر چند این وجه نمادین و آیینی گرز گاوسر، در دیانت زرتشتی پذیرفته نشده، اما در روایات اوستا، شاهنامه و نیز در قصه های عامیانه فارسی، ویژگی نمادین خود را حفظ کرده است.