ارزیابی تاثیر تغییرات الگوهای کاربری اراضی و ساختار کالبدی شهر بر تغییرات مکانی آلاینده های هوای شهری (مطالعه موردی: شهر تهران)

ساختار کالبدی اراضی نشان دهنده نحوه توزیع و ترکیب افقی کاربری های شهری است که نقش بسیار مهمی در پراکنش آلاینده های و کیفیت هوای شهری دارد. مکان گزینی منابع آلاینده (مانند کاربری های صنعتی، تجاری، اداری، مسکونی و...) و اثرگذاری آن بر توزیع سفرهای شهری و ترافیک، به دنبال خود بر میزان و نحوه ی توزیع آلاینده های منتشر شده تاثیر می گذارد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش الگوی کاربری اراضی و ساختار کالبدی در تغییرات مکانی آلاینده های شهر تهران در بازه زمانی 1390- 1397 است.

جهت نیل به هدف تحقیق از تصاویر ماهواره ای لندست و همچنین از داده های آلایندگی مرکز کنترل کیفیت هوای تهران در سال های 1390 و 1397 استفاده شد، جهت طبقه بندی تصاویر ماهواره ای و مشخص نمودن نوع کاربری ها از روش شبکه عصبی مصنوعی در نرم افزار ENVI و همچنین جهت پهنه بندی غلظت آلایندگی هوای شهر تهران از مدل Kriging در نرم افزار Arc GIS استفاده شد (تاریخ انجام تحقیق: سال 1398).

نتایج تحلیل خود همبستگی فضایی نشان داد که در طول مدت 7 سال بین تغییرات ساختار فضایی و میزان آلودگی هوای تهران همبستگی معناداری وجود داشته است.

نتایج بررسی تغییرات کاربری اراضی و شاخص های آلایندگی هوا نشان می دهد که افزایش ساخت وساز در غرب و شمال تهران باعث افزایش تمرکز آلاینده ها در این جهات از شهر شده درصورتی که تغییر کاربری از زمین های بایر به فضاهای سبز شهری در شرق و جنوب شرقی شهر تهران باعث کاهش غلظت آلاینده های هوای شهری در این مناطق شده است.