شبیه‏ سازی هیدرولوژیکی حوضه آبریز سد نهند و شناسایی مناطق بحرانی حوضه از نظر فرسایش با استفاده از مدل SWAT

با توجه به قرارگیری کشور ایران در منطقه خشک و نیمه‏ خشک و جنس خاک های متداول در ایران، یکی از معضلات کشورمان میزان زیاد فرسایش و رسوب است. میزان رسوب تولیدی از حوضه ‏های آبریز در نتیجه اندرکنش پیچیده اقلیم، نوع خاک، کاربری اراضی و فعالیت های بشری حاصل می‏شود. بر این اساس، حصول روش‏های مناسب و دقیق در پیش‏بینی بار رسوبی رودخانه ‏ها را می‏توان به عنوان یکی از چالش های مهم دانست. هدف اصلی این مطالعه، شناسایی مناطق بحرانی از نظر فرسایش و رسوب در حوضه بالادست سد نهند واقع در استان آذربایجان‏ شرقی است. در این راستا، مدل SWAT برای پیش‏بینی دبی و بار رسوب ماهانه با استفاده از الگوریتم SUFI-2 واسنجی و صحت‏سنجی شد. ضریب نش‏ساتکلیف (NS) به عنوان تابع هدف برای دبی در دوره واسنجی و صحت‏سنجی به ترتیب 84/0 و 75/0 به دست آمد. مقدار ضریب نش‏ساتکلیف بار رسوب در دوره واسنجی 65/0 و در دوره صحت‏سنجی 8/0 محاسبه شد. در ادامه، با استفاده از نتایج مدل SWAT، میزان متوسط رواناب و رسوب خروجی زیرحوضه‏ ها با روش گروه ‏بندی شکست طبیعی کلاس ‏بندی شده و مناطق بحرانی فرسایش تعیین شد. بر این اساس، 52 کیلومتر مربع (25 درصد) از مساحت حوضه که در کلاس با تولید رسوب بیشتر طبقه ‏بندی شده‏اند، جزء مناطق بحرانی از نظر فرسایش و رسوب هستند و بنابراین، در اولویت نخست برای انجام عملیات کنترل فرسایش قرار دارند. از آنجا که فرسایش باعث از بین ‏رفتن و کاهش حاصلخیزی خاک می‏شود و از طرفی، رسوبات تولیدی در مخزن سد رسوب گذاری می‏کنند، انجام عملیات کنترل فرسایش در این زیرحوضه ‏ها ضروری است.