کاربرد اصطلاحات پزشکی بعنوان ویژگی سبکی در اشعار اجتماعی سیاسی ادیب الممالک فراهانی

از دیرباز شاعران پارسی قشر فرهیخته جامعه خویش بشمار می‌آمدند و در مضمون‌پردازیها، خلق مفاهیم، بیان آراء و اندیشه های خود از اصطلاحات علوم متداول عصر خویش بگونه های مختلف بهره جسته اند. یکی از این فرهیختگان ادیب الممالک فراهانی، شاعر سرشناس عصر مشروطه و پرورده مکتب بازگشت ادبی، است که اصطلاحات علمی را بطرز خاص و هنرمندانه ای در خدمت اشعار سیاسی اجتماعی عصر خویش بکار برده است و تاکنون در هیچ پژوهشی به این شاخصه، بعنوان یکی از مولفه های اصلی سبک وی پرداخته نشده است. لذا در این مقاله کوشش شده به کاربرد اصطلاحات پزشکی در اشعار سیاسی اجتماعی ادیب الممالک فراهانی بعنوان ویژگی سبکی پرداخته شود، که علاوه بر ارزش علمی ادبی میتواند سبک شعری و جنبه های فکری این شاعر را بازنمایاند.

این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است و انجام این پژوهش به کمک مراجع و مآخذ موجود و مرتبط با زندگی، شعر، سبک و اندیشه های سیاسی اجتماعی ادیب الممالک فراهانی، همچنین منابع کهن و جدید مربوط به اصطلاحات طبی- دارویی صورت گرفته است.

بر پایه تحقیقات صورت گرفته در ارتباط با سبک شعری ادیب الممالک فراهانی، گروهی از پژوهشگران، سبک وی را خراسانی عراقی معرفی نمودند؛ درحالیکه دراشعار وی گاه نشانه هایی مبنی بر پیروی از سبک آذربایجانی از جمله کاربرد گسترده اصطلاحات علمی، عواطف ملی-میهنی، هجوهای تند و کوبنده، دشواری و پیچیدگی شعر، شکوه و شکایت از زمانه را نیز میتوان مشاهده کرد که بیانگر اقتباس او از این سبک میباشد. همچنین کاربرد اصطلاحات طبی در خدمت شگردهای ادبی، بویژه تمثیلهای فراوان بمنظور خلق اشعار بدیع سیاسی اجتماعی، میتواند بعنوان یکی از مولفه های اصلی سبک ادیب الممالک فراهانی درنظر گرفته شود.

اگرچه شعر ادیب الممالک نمودار وسعت معلومات ادبی و محفوظات فراوان وی است، بهره جویی شاعر از اصطلاحات علمی و بویژه طبی در اشعار اجتماعی-سیاسی، اساسا جنبه تفاخر و برخ کشیدن دانش وی را نداشته است و در پرداخت آنها بیش از مفاهیم علمی-آموزشی، جنبه های ادبی و هنری بمنظور انتقال مفاهیم اجتماعی سیاسی عصر شاعر و در جهت اهداف مشخصی از جمله هجو، شکوه و مدح صورت گرفته است.