ارائه مدل ارزیابی عملکرد مجلس شورای اسلامی با استفاده از روش فراترکیب

مجلس مانند هر نهاد دیگری، به ارزیابی نیاز دارد تا بتواند کیفیت اثرگذاری خود را ارتقا دهد. این مقاله به دنبال ارایه مدلی برای ارزیابی عملکرد مجلس متناسب با شرایط زمینه ای و سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران است که به کمک آن بتوان در طول زمان، روند تغییرات عملکرد مجلس را رصد و برای ارتقای آن تلاش کرد.

در ابتدا با استفاده از روش فراترکیب، منابع موجود در زمینه ارزیابی عملکرد مجلس بررسی شد و مدل جامعی بر اساس ادبیات بررسی شده به دست آمد. در ادامه، برای تطبیق مدل با شرایط سیاسی کشور بیش از 60 مصاحبه عمیق با افرادی از جمله اعضای فعلی و سابق هییت رییسه و دیگر نمایندگان مجلس، رییس جمهور اسبق، وزاری اسبق دولت، مدیران و کارشناسان مرکز پژوهش های مجلس انجام شد و با استفاده از روش تحلیل تفسیری، این مصاحبه ها ارزیابی شدند. معیار تعداد مصاحبه ها، رسیدن به نقطه اشباع تیوریک بوده است.

216 معیار در قالب 84 موضوع، 26 زیر حوزه و 5 حوزه اصلی، در مجموعه استاندارد برای ارزیابی عملکرد مجلس معرفی شد. پس از تطبیق این مدل با شرایط ایران، معیارها در قالب زیرحوزه ها و موضوعات تکمیل شدند و در ذیل پنج حوزه قرار گرفتند: «جایگاه محوری مجلس در کشور»، «انتخابات و شرایط نمایندگی»، «کارکرد و فرایند کاری مجلس»، «ساختار داخلی و زیرساخت مجلس» و «ارزش های مجلس».

تاکنون مدلی برای ارزیابی مجلس ایران وجود نداشته است. این مقاله با ارایه چنین مدلی، حداقلی ترین زمینه لازم، یعنی تهیه ابزاری برای ارزیابی نظام مند مجلس را پدید آورده است. استفاده از این مدل و پیاده سازی آن، به شناسایی نقاط ضعف مجلس منجر شده و مقدمه ای در جهت اصلاح عملکرد این نهاد مهم در کشور است.