شناسایی سازوکار باد گپ کویر لوت (کولوجا)

در این پژوهش یکی از پدیده های مهم آب وهوایی در نیمه شرقی ایران و در پهنه بیابان های مرکزی و شرقی ایران، معرفی شده است. در این مطالعه جهت شناسایی و معرفی، از داده های بازتحلیل شده اروپایی با دقت مکانی بالا (125/0) و ایستگاه های مشاهداتی به شکل ساعتی، ماهانه، فصلی استفاده شده است. نتایج واکاوی الگوهای همدید نشان داد منشاء وزش این باد اختلاف فشار مابین دو سامانه پرفشار (پرفشارهای اروپایی و پرفشار شمال آسیا) با کم فشار دینامیکی دریای عمان-خلیج فارس و کم فشار حرارتی لوت است. وجود دشت های وسیع در راستای نصف النهاری، میان کوه های شمال خراسان تا سواحل دریای عمان، بستر جغرافیایی ارتباط میان این کانون های فشار را به وجود آورده است. الگوی همدید این باد مشابه با الگو و منشاء باد 120روزه سیستان بوده و در کوه های شمال خراسان در اثر شرایط توپوگرافی شاخه ای غربی از این باد شمال سوی جداشده و به سمت جنوب می وزد. وجود پرفشار ثانویه شکل گرفته بر کوه های شمال خراسان، در تقویت دوباره این باد به عنوان واداشت ثانویه تاثیرگذار است. در ادامه مسیر، توپوگرافی یعنی وجود رشته کوه های موازی شمالی-جنوبی در دوسوی منطقه در همراهی با دشت های ساختمانی کم عارضه و کم ارتفاع مانند لوت شرایط مشابه دره ای سراسر و به نسبه کم عرض به وجود آورده است. وجود این تنگه شرایط عمل اثر برنولی و همگرایی باد و افزایش تندی و ایجاد باد گپ را فراهم می کند. این باد در طی سال دارای جهت غالب شمال غربی، شمالی-جنوب شرقی و جهت وزش آن متاثر از آرایش ناهمواری های منطقه است که در لایه های زیرین وردسپهر به شکل جت سطوح زیرین بوقوع می پیوندد. رفتار روزانه این باد متاثر از شرایط تابشی خورشید و گرمایش سطحی، به ویژه تقویت روزانه کم فشارهای گرمایشی است به گونه ای که بیشینه تندی این باد در ساعت های 12 و 15 همدید است.