پایداری عملکرد دانه ژنوتیپهای نخود به صورت کاشت پائیزه با استفاده از روش های ناپارامتری
نخود یکی مهم ترین حبوبات در ایران است و تقریبا 84 درصد از حبوبات غذایی را به خود اختصاص داده است. عملکرد دانه نخود به شدت تحت تاثیر محیط قرار میگیرد و به نژادگران اغلب پایداری ژنوتیپهای با عملکرد بالا را در محیط های مختلف، پیش از معرفی به عنوان رقم بررسی میکنند. مطالعه دقیق ماهیت برهم کنش ژنوتیپ با محیط، امکان شناسایی ژنوتیپهای پایدار و سازگار را برای بهنژادگران فراهم میآورد و همواره یکی از موضوعات مهم در تولید و آزادسازی ارقام جدید پایدار و پر محصول در طرحهای بهنژادی بوده است. تطابق و وفق پذیری ژنوتیپهای نخود نسبت به شرایط محیطی برای سازگاری تولید محصول در سالها و مکانهای مختلف مهم است. وجود برهم کنش ژنوتیپ و محیط ارزش ژنوتیپها را در مکانهای مختلف تحت تاثیر قرار میدهد. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بر عملکرد دانه ژنوتیپها و ارقام نخود در چهار محیط و شناسایی ژنوتیپهای پایدار و پرعملکرد در شرایط کاشت پاییزه دیم انجام پذیرفت.
در این تحقیق دوازده رقم و ژنوتیپ پیشرفته نخود طی دو سال زراعی (1397-1395) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مناطق نیمه گرم (کوهدشت) و معتدل (خرم آباد) استان لرستان کشت شدند. روش های ناپارامتری مختلف جهت برآورد پایداری ژنوتیپها شامل آماره های ناپارامتری هان Si(1)، Si(2)، Si(3) وSi(6) ، آماره های تنارازو NPi (1)،NPi(2) ،NPi(3) و NPi(4)، آماره پایداری میانگین رتبه(R)، آمارههای پایداری کتاتا و همکاران (σr، σmy)، آماره پایداری کانگ (Ysi)، آماره های پایداری فوکس (TOP،MID و LOW) و شاخص پایداری ژنوتیپ (GSI) استفاده شد. به منظور شناخت بهتر روابط بین آمارههای مختلف، از روش تجزیه به مولفه های اصلی استفاده شد.
نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثرات اصلی محیط (شامل مکان، سال و مکان × سال) و ژنوتیپ × محیط در سطح احتمال یک درصد و اثرات اصلی ژنوتیپ، مکان × ژنوتیپ و سال × ژنوتیپ در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. اثرات ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط به ترتیب 48/6 ،4/77 و 03/13 درصد از مجموع مربعات کل را به خود اختصاص دادند. بایپلات مولفه اصلی اول (PC1) در مقابل مولفه اصلی دوم (PC2) آمارههای پایداری ناپارامتری مورد مطالعه را در سه گروه طبقه بندی کرد. بر اساس آمارههایNPi(1) ،NPi(2) ، NPi(3) وNPi(4) ژنوتیپهای با کم ترین مقادیر به عنوان ژنوتیپهای پایدار در نظر گرفته میشوند. بر اساس آماره NPi (1) ژنوتیپهای G1،G6 و G9 به عنوان پایدارترین و ژنوتیپهای G3 و G5 به عنوان ناپایدارترین ژنوتیپها شناخته شدند. بر اساس پارامترهای NPi(2) و NPi(4) ژنوتیپهای G1، G10 وG9 پایدارترین و ژنوتیپهای G5، G12 و G4 ناپایدارترین بودند. بر اساس نتایج حاصله دو مولفه اصلی اول و دوم 68 درصد (به ترتیب 42 و 26 درصد به وسیله مولفه اصلی اول و دوم) از واریانس متغیرهای اصلی را توجیه کردند. تجزیه خوشه ای میانگین عملکرد دانه و آماره های ناپارامتری، ژنوتیپهای نخود را در دو گروه اصلی قرار داد. کلاستر اول شامل میانگین عملکرد دانه (MY)، TOP، MID،σr و σmy بودند. کلاستر دوم شامل چهار زیر کلاستر بود.
بر اساس آماره های Si(1)، Si(2) ، Si(3) و Si(6) ژنوتیپهای G1، G10 و G9 با کم ترین مقادیر، به عنوان پایدارترین ژنوتیپها شناخته شدند. ژنوتیپهای G1 و G9 با کم ترین میزان GSI به عنوان بهترین ژنوتیپها از نظر عملکرد دانه و پایداری شناسایی شدند. بر اساس پارامترهای دارای مفهوم دینامیک پایداری، ژنوتیپهای G1،G10 و G9 به عنوان ژنوتیپهای پایدار با عملکرد بالا معرفی شدند.
پرداخت حق اشتراک به معنای پذیرش "شرایط خدمات" پایگاه مگیران از سوی شماست.
اگر عضو مگیران هستید:
اگر مقاله ای از شما در مگیران نمایه شده، برای استفاده از اعتبار اهدایی سامانه نویسندگان با ایمیل منتشرشده ثبت نام کنید. ثبت نام
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.