پدیده مرگ در نهج البلاغه (یک مطالعه کیفی)

مرگ و رویارویی انسان ها با آن، در جوامع مختلف متفاوت است. در این نوشتار با روش «تحلیل مضمون» و با الگوی 6 مرحله ای «براون و کلارک» مدلی برای مرگ اندیشی دینی با تمرکز بر نهج البلاغه ارایه شده است. هدف از این پژوهش بررسی چیستی، چرایی و چگونگی مرگ از منظر نهج البلاغه است. ابتدا با انتخاب مضامین مشهود «موت» و مترادف های آن، به شیوه استقرایی 171 مضمون اولیه و با حذف مکررات 77 مضمون پایه و با تلخیص آن ها 31 مضمون سازمان دهنده و 4 مضمون فراگیر «حقیقت و کارکرد مرگ»، «ویژگی و ملزومات مرگ»، «مواجهه مثبت با مرگ» و «مواجهه منفی با مرگ» به دست آمد.نتایج پژوهش در تحلیل چرایی مرگ به حقیقت مرگ به عنوان سنت الهی و کارکرد مرگ به مثابه غایت دنیا و ابزار انتقال و بازگشت به جهان دیگر و شروع یک زندگی جدید می نگرد. در پاسخ به چیستی مرگ به جای تبیین ماهیت رازآلود غیر قابل توصیف مرگ، به دوازده ویژگی و ملزومات مرگ پرداخته که ویژگی ناگزیر بودن بیشترین بسامد را دارد. پذیرش، آمادگی، انتظار، نزدیک انگاری، یادآوری، تاخیر اندازی، آمادگی و استقبال از مرگ با ارزش(شهادت) رویارویی مثبت و دورانگاری، ناراحتی، غفلت، بزرگ انگاری و مرگ هراسی به عنوان مواجهه منفی در نهج البلاغه معرفی شده است.