شاخص تغذیه سالم و ارتباط آن با کفایت رژیم غذایی در نوجوانان تهرانی: مطالعه قند و لیپید تهران

شاخص تغذیه سالم جهت ارزیابی کیفیت رژیم غذایی در جوامع مختلف طراحی شده است. هدف از این بررسی تعیین امتیاز شاخص تغذیه سالم در نوجوانان ساکن منطقه 13 تهران و ارتباط آن با دریافت مواد مغذی، گروه های غذایی و مقدار واحد مصرفی آن ها بوده است. در این بررسی 465 نوجوان 18-10 ساله تحت عنوان مطالعه قند و لیپید تهران انتخاب شدند و بررسی وضعیت تغذیه ای به روش تکمیل 2 روز یادآمد غذایی صورت گرفت. شاخص تغذیه سالم براساس 9 جز (گروه های هرم راهنمای غذایی: اجزای 5-1، مقدار درصد چربی از کل کالری، درصد چربی های اشباع دریافتی و کلسترول: اجزای 8-6 و تنوع غذایی: جز 9) محاسبه گردید. دامنه امتیاز هر جز از این شاخص صفر تا 10 و مجموع حداکثر امتیاز این شاخص 90 بود. روش محاسبه شاخص ذکر شده با توجه به اطلاعات موجود در زمینه داده های تغذیه ای، نسبت به شاخص تغذیه سالم طراحی شده در مطالعات قبلی، تعدیل گردید. امتیاز تنوع نیز با توجه به تعداد غذاهای مصرفی در جامعه نوجوان مورد بررسی، تعیین شد. امتیاز شاخص تغذیه به 3 گروه کم تر از 45 (ضعیف)، 72-45 (نیاز به تغییر و اصلاح) و بیش تر از 72 (خوب) تقسیم بندی شد. به منظور تعیین ارتباط شاخص تغذیه سالم با مواد مغذی دریافتی و تعداد سروینگ های مصرفی گروه های هرم راهنمای غذایی از آزمون هم بستگی نسبی استفاده گردید. امتیاز هر جزء از شاخص تغذیه سالم نیز محاسبه و در 3 گروه بالاتر از 8، 8-5 و کم تر از 5 تقسیم بندی شد که میانگین امتیاز شاخص تغذیه سالم در پسران 6/9±9/64 و در دختران 4/9±8/64 به دست آمد. تعداد سروینگ های مصرفی از گروه های مختلف هرم راهنمای غذایی در افرادی که امتیاز این شاخص در آن ها خوب بود، به میزان معنی داری بیش تر از گروهی که نیاز به تغییر و اصلاح داشتند و گروه ضعیف، بیش تر مشاهده شد (P<0.001). میزان چربی اشباع دریافتی و کلسترول مصرفی در گروه خوب نسبت به 2 گروه دیگر کم تر بود (P<0.001). مواد مغذی مصرفی و تعداد اقلام غذایی دریافتی در گروه با امتیاز شاخص تغذیه خوب به میزان معنی داری بالاتر از 2 گروه دیگر به دست آمد (P<0.001). هم بستگی مثبت و معنی داری بین تعداد سروینگ های دریافتی از گروه های نان و غلات (r=0.2، P<0.001)، سبزی ها (r=0.3، P<0.001)، میوه ها (r=0.2، P<0.001)، لبنیات (r=0.3، P<0.001)، گوشت ها (r=-0.1، P<0.001) و هم بستگی منفی و معنی داری بین چربی دریافتی (r=-0.2، P<0.001)، درصد چربی اشباع (r=-0.1، P<0.05) و کلسترول دریافتی (r=-0.1، P<0.05) با شاخص تغذیه سالم مشاهده شد. تعداد اقلام غذایی مصرف شده هم بستگی مثبت و معنی داری با شاخص تغذیه سالم داشت (r=0.5، P<0.001). هم چنین هم بستگی مثبت و معنی داری بین این شاخص و مواد مغذی دریافتی مشاهده گردید. رژیم غذایی 74% از نوجوانان مورد بررسی نیاز به تغییر و اصلاح داشت، برنامه غذایی 23% از آن ها، خوب بود و 3% از نوجوانان از الگوی غذایی ضعیف پیروی می کردند. شاخص تغذیه سالم ابزاری مناسب جهت ارزیابی کفایت تغذیه نوجوانان محسوب شده و با توجه به آن که برنامه غذایی اغلب نوجوانان جامعه نیازمند اصلاح و تغییر است، دادن آموزش های صحیح تغذیه ای در این گروه سنی ضروری به نظر می رسد.