مطالعه تطبیقی مکتب شهرسازی اصفهان در دوران صفویه با دوران هم عصر آن رنسانس در اروپا

شهرسازی و معماری هر ملتی، نمود کالبدی درون مایه های فکری و فرهنگی مردمان آن سرزمین ا ست. در دوره های مختلف تاریخی در غرب و شرق، به اقتضای تفکرات غالب در هر دوره، سبک های معماری و شهرسازی متنوعی خلق شده است. یکی از درخشان ترین دوره های هنری ایران پس از اسلام، دوره صفویه است. صفویه زمانی پا به عرصه وجود گذاشت که اروپا در حال خروج از دوران قرون وسطا بود و نوزایی علمی، ادبی و هنری خود را آغاز کرده بود. با توجه به هم عصر بودن دو دوره تاریخی صفویه و رنسانس و تفاوت های آشکار آثار معماری و شهرسازی آن ها، این مقاله تلاش می کند تا مکتب اصفهان، که نمود تحقق آرمان شهر دولت صفوی است، را با شهرسازی دوره هم عصر آن در اروپا (دوران رنسانس) مورد مقایسه قرار دهد. روش تحقیق مقاله، بررسی اسنادی و تحلیل های توصیفی- تفسیری متون مختلف است، که با بهره گیری از تحلیل های کیفی بررسی شده اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که نوع تفکر و جهان بینی این دو مکتب تاثیر عمیقی بر آثار معماری و شهرسازی آن ها داشته است. حکومت صفوی با اتکا به مفاهیم عرفانی و جهان بینی متاثر از مذهب شیعه، مکتب اصفهان را خلق کرده و در پی بیان هماهنگ فضای شهری و برقراری تعادل در نظام شهری بوده است؛ این مکتب مکتب از عناصر مادی برای کالبد بخشیدن به یک نظم آسمانی و عرفانی بهره می گیرد. درحالی که شهرسازی رنسانس نماد تسلط تفکر مادی به شهر است و آرمانشهر رنسانس با تکیه بر فرهنگ اومانیستی، محصول تحمیل نظم ذهنی بر طبیعت است.