صناعات ادبی در ابواب الجنان ملا واعظ قزوینی

رفیع الدین محمد بن فتح الله واعظ قزوینی ، از علمای امامیه، ادبا، شعرا و فضلای قرن یازدهم هجری در زمان پادشاهی شاه عباس صفوی(1052-1077ه.ق) تا اوایل پادشاهی شاه سلیمان(1077ه.ق) است. وی در نظم و نثر ید طولایی داشته و از انواع فنون معانی، بیان، عروض و بدیع با اطلاع بوده است. در انواع علوم مثل ریاضیات، نجوم، فلسفه و طب نیز دستی داشته و در آثار خود از اصطلاحات این علوم بهره برده است هدف واعظ از تالیف ابواب الجنان در هشت باب یا مجلد به نیت هشت در بهشت بود تا هر کس به این کتاب تمسک جوید به واقع هشت در بهشت به رویش گشاده گردد. عبدالقاهر جرجانی بطور کلی بلاغت را بر دو قسم می داند: قسمی که مربوط است به مفردات کلام و قسمی دیگر که به ترکیب و تالیف آنها ارتباط دارد.آنچه مربوط به مفردات کلام است عبارتند از: تجنیس،اشتقاق، ردالعجز الی الصدر، قلب، سجع ، ترصیع،مزدوج، کنایه، مجاز ،استعاره. آنچه مربوط به محسنات معنویه است: مطابقه، مقابله، اعتراض، تلمیح ، لف ونشر، ابهام، مراعات نظیر، اغراق، سوال و جواب. ما در این مقاله به بررسی بسامد آرایه های ادبی در دو زمینه «محسنات لفظیه»و «محسنات معنویه » در مجالس هشتم و نهم ابواب الجنان پرداخته ایم.