تبیین وضعیت بهداشتی درمانی سیستان در دوره قاجار و پهلوی اول

سرزمین سیستان به دلیل مجاورت با نواحی مرزی در عصر قاجار گذرگاه برخی از بیماری‌های واگیردار بوده است و ساکنان آن متاثر از درد و رنج امراض به سر برده‌اند. دول خارجی نظیر انگلستان و روسیه به دنبال مطامع استعماری خویش، مسایل اجتماعی و بهداشتی سیستان را با حساسیت دنبال می‌نمودند و اسناد محرمانه آن‌ها شاهد این مساله می‌باشد.

پژوهش حاضر بر آن است با رویکردی توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و آرشیوی به تبیین وضعیت بهداشتی درمانی سیستان در دوره قاجار و پهلوی اول بپردازد.

ملاحظات اخلاقی: 

در تدوین این پژوهش، اصل امانتداری و صداقت استناد به متون مورد استفاده، اصالت منابع و پرهیز از جانبداری در مراجعه به متون یا تحلیل‌ها، رعایت شده است.

یافته‌ها: 

یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد بی‌توجهی حکام قاجار وکمبود امکانات بهداشتی و از سوی دیگر، همجواری سیستان با هند و افغانستان در نابسامانی اوضاع بهداشتی آن موثر بوده است. افزون بر این باورهای خرافی مردم و روش‌های سنتی درمان امراض، سیستان را بستری مناسب جهت شیوع و انتشار بیماری‌های مسری نظیر وبا و طاعون نمود. در این میان، دولت انگلستان به منظور حفظ منافع خویش ناچار به ایجاد بیمارستان در سیستان گردید. در عصر پهلوی اول نیز با تحول سیستم بهداشت و درمان بتدریج ارسال نیرو و خدمات به این منطقه آغاز شد و بدین تدبیر از روند مرگ و میر ناشی از بیماری‌ها کاسته شد.

نتیجه‌گیری:

 روش‌های درمانی در سیستان دوره قاجار همانند دیگر نقاط ایران بر اساس تجربه و طب سنتی کهن رواج داشت. درمانگری نوین توسط کنسولگری روسیه و انگلیس برای نفوذ و کنترل بیشتر این منطقه انجام می‌شد. در دوره پهلوی اول با توسعه شهرهای شرق ایران، اقدامات عمرانی رضاشاه و فراهم‌نمودن تسهیلات بهداشتی، به تدریج تجهیزات پزشکی و بهداشتی به سیستان ارسال شد و مراکز بهداشتی و درمانی رونق گرفت.