مبانی، مفهوم و اهداف تربیت عقلانی از دیدگاه علامه طباطبائی

هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی عقل ورزی، مفهوم و اهداف تربیت عقلانی از دیدگاه علامه طباطبایی است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که مبانی تربیت عقلانی از نظر علامه طباطبایی حداقل بر چهار مبنا استوار است: 1. منشاء عقل ورزی در انسان، واقع بینی و شعور استدلالی است، 2. منشاء ادراکات و علوم عملی عبارتند از: ادراکات نظری، احساسات و عواطف باطنی و قدرت انسان بر تسخیر دیگر موجودات، 3. احساسات باطنی و به ویژه خوف و رجاء، باعث اعتقاد به خرافات می شود، 4. عوامل محیطی و ارثی در درک عقلی موثر است. همچنین علامه طباطبایی به طور مستقل درصدد تعریف تربیت عقلانی برنیامده، اما براساس دیدگاه های ایشان پیرامون ابعاد عقل ورزی، تربیت عقلانی عبارت است از: تقویت عواملی که استقامت عقل را بر طریق فطری سبب می شود، و فراهم کردن زمینه فراگیری و کاربست اصول منطقی و فلسفی بویژه قیاس برهانی؛ به گونه ای که متربی بتواند مسایل درون دینی و برون دینی را درک و هضم کند و اعتقادش به باورهای دینی و عمل او به احکام از روی بصیرت باشد، و اگر جایی هم مسیله ای را به طور تعبدی می پذیرد، دلیل عقلی او را به این تعبد رهنمون کرده باشد. از نظر علامه طباطبایی اهداف تربیت عقلانی در دو سطح طبقه بندی می شوند: 1. اهداف غایی (تحصیل سعادت انسان، هدایت انسان به سوی حق و پیروی از حق، دستیابی به کرامت و شرافت انسانی)، 2. اهداف واسطه ای (اهداف دخیل در تحقق اهداف واسطه ای دیگر و اهداف واسطه در نیل به اهداف غایی).