چالش های نظارت بر آزمایشگاه های پزشکی در همه گیری کرونا

با شروع همه گیری کرونا ویروس جدید در سال 2019 میلادی از شهر "ووهان" (Wuhan) چین و تایید و اعلام هشدار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران در خصوص آن در بهمن ماه سال 1398و با توجه به اهمیت تشخیص آزمایشگاهی به موقع کرونا ویروس جدید، تعدادی از آزمایشگاه های بخش دولتی و خصوصی مسیولیت تشخیص مولکولی این ویروس را به تدریج عهده دار شدند. مروری بر رخدادهای این دوران می تواند نقاط قوت و ضعف تصمیم گیری ها و اقدامات انجام شده و چالش های این مسیر را در مرحله اجرا و از دیدگاه نظارتی بیان نماید.

این مطالعه مروری، بر اساس سوابق و اطلاعات موجود در مدیریت امور آزمایشگاه های معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی ایران از امر نظارت بر آزمایشگاه های دایر در محدوده نظارتی دانشگاه یاد شده در بازه زمانی اسفند ماه سال 1398 تا پایان تیر ماه 1401 می باشد و نتایج حاصل از آن در محورهای مجوز آزمایش، نظارت بر آزمایشگاه، گرد آوری داده ها، رسیدگی به شکایت و چالش های اخلاقی مورد بررسی قرار گرفته است.

نتایج و بحث:

با شروع و ادامه همه گیری کووید و پیش بینی افزایش موارد ابتلا به بیماری و ضرورت تسریع در تعیین تکلیف بیماران مشکوک و محتمل در خصوص کرونا ویروس با استفاده از خدمات پاراکلینیکی از جمله آزمایشگاهی، وزارت بهداشت اقدام به برنامه ریزی جهت استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی در کنار توان بخش دولتی نمود. بدین ترتیب آزمایشگاه های متقاضی مشارکت در برنامه تشخیص مولکولی بیماری کرونا ویروس جدید، پس از طی مراحل اخذ مجوز که چارچوب آن توسط وزارت متبوع ابلاغ گردیده بود وارد این عرصه گردیدند. با توجه به استقرار تعداد قابل توجهی از آزمایشگاه های دارای مجوز کووید در حوزه دانشگاه علوم پزشکی ایران (91 آزمایشگاه از مجموع 404 آزمایشگاه کووید کشور) بررسی عملکرد این مجموعه آزمایشگاه ها می تواند انعکاسی از وضعیت کلی آزمایشگاه های سراسر کشور از جمله حجم خدمت ارایه شده و مهم ترین مشکلات نظارتی از جمله کنترل کیفیت و تفسیر نتایج، ثبت موارد عدم انطباق و جمع آوری، نگهداری و انتقال نمونه ها و... باشد. همچنین در کنار این موضوعات اهمیت و ضرورت ثبت و جمع آوری داده های تشخیص آزمایشگاهی بیماری کووید-19 و سیر و اشکالات مشاهده شده مترتب بر آن در این همه گیری مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. از دیگر چالش های  پر اهمیت این دوران شکایات مطروحه می باشد که بیشترین آن دخالت افراد غیر مرتبط در امر نمونه برداری آزمایش کووید و عدم همخوانی نتایج به دست آمده در آزمایشگاه های مختلف و... می باشد.
نظر به اینکه همه گیری کووید همچنان ادامه داشته و ارتقای وضعیت و رفع چالش های  موجود می تواند تاثیر به سزایی در سلامت آحاد مردم داشته باشد، لذا استفاده از نتایج این مطالعه جهت اصلاح مشکلات ضروری به نظرمی رسد.