بوم شناسی جوانه زنی و سبز شدن بذر علف هرز مهاجم نیلوفروحشی (Ipomoea purpurea L.) در استان گلستان

نیلوفروحشی (Ipomoea purpurea L.) یکی از مهترین علفهای هرز خسارت زا در محصولات تابستانه در استان گلستان است. جوانه زنی از مهمترین مراحل زندگی گیاهان محسوب می شود و بررسی عوامل محیطی موثر بر جوانه زنی علف های هرز جهت مدیریت صحیح تر آنها الزامی می باشد.

به منظور بررسی اثر برخی عوامل محیطی و مدیریتی بر جوانه زنی و سبزشدن نیلوفروحشی آزمایش هایی در آزمایشگاه‏ و گلخانه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1396 انجام شد. در این مطالعه پاسخ نیلوفر وحشی به دمای ثابت (5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 40 و 45 درجه سانتی‏گراد) ، متناوب (5:15، 10:20، 15:25، 20:30، 25:35) ، دمای بالا (دماهای50، 80 و 100 درجه سانتی‏گراد به مدت 5 و 10 دقیقه)، خشکی (صفر، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0-، 1- مگاپاسکال)، شوری (صفر، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0-، 1- ، 2/1- و 4/1- مگاپاسکال) ، اسیدیته (4، 5، 6، 7، 8، 9)، عمق کاشت (0، 1، 2، 3، 5، 7، 9 ، 11، 13، 15و 17 سانتی‏متر) و غرقاب (صفر، 3، 5 و 7روز) مورد بررسی قرار گرفت.

دمای ثابت و متناوب اثر معنیداری بر درصد جوانه زنی نیلوفر وحشی داشت. بیشترین درصد جوانه زنی در دماهای ثابت 30 و 35 درجه سانتیگراد و در دمای متناوب 25: 15 و 30: 20 درجه سانتیگراد (روز/شب) مشاهده شد. براساس مدل دندان دماهای کاردینال جوانه زنی این گیاه شامل دماهای پایه، مطلوب فوقانی، تحتانی و سقف به ترتیب، 7، 30 ، 35 و 44 درجه سانتی گراد برآورد گردید. جوانه زنی بذور نیلوفروحشی با افزایش شوری و خشکی کاهش یافت. غلظتی از نمک کلرید سدیم و پلی اتیلن گلایکول که باعث کاهش 50 درصد جوانه زنی این گیاه شد به ترتیب معادل 06/1- و 45/0- مگاپاسکال بود. این امر نشان می دهد که این گیاه به شوری مقاوم بوده و احتمال توسعه آن در اراضی شور کشور وجود دارد. جوانه زنی این گیاه در pH های خنثی و قلیایی به طور معنی داری بیشتر از pH های اسیدی بود. در دماهای بالا، درصد جوانه زنی و زنده مانی بذرها کاهش یافت. درصد سبز شدن بذر نیلوفروحشی در اعماق دفن 1 تا 7 سانتی متر تفاوت معنی داری با هم نداشتند (92 تا 100 درصد). با افزایش عمق از 9 به 13 سانتی متر درصد سبز شدن به طور معنی داری کاهش یافت و هیچ بذری از عمق 15 سانتی متری سبز نشد. بنابراین استفاده از روش های بی خاکورزی و کم خاکورزی نمی واند در مدیریت این علف هرز تاثیر زیادی داشته باشد؛ مگر این که از شخم عمیق تر برای این کار استفاده شود. نتایج نشان داد که جوانه زنی بذرهای این گیاه به تنش غرقاب بسیار حساس می باشند.

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که عوامل محیطی تاثیر بسزایی بر جوانه زنی و سبز شدن نیلوفروحشی دارد و از آنها می توان در طراحی سناریوهای مدیریتی موثر بهره برد.