مولفه های تجربه زیبایی شناسی و خوانش نقش هویت در ترجیحات آثار معماری

هرگاه معماری از تکیه‌‌گاه‌‌های عینی ساختمان به سمت محیط ناملموس ادراک و تجربه‌ی انسانی حرکت می‌‌کند، پیشبرد درک تجربی زیبایی‌‌شناسی دشوار می‌‌شود. چراکه ماهیت غیرملموس، زودگذر و هیجانی آن‌‌ باعث می‌‌شود، سنجش درونی آن با خودآگاهی یا سنجش خارجی آن با مشاهده یا توسط ابزارها با مشکل‌‌ روبه‌‌رو شود. ازاین‌رو یکی از راه‌های ممکن برای شناخت بهتر این نوع از ادراک، توجه به موضوع هویت‌‌مداری در آثار معماری و نقش آن در تشدید احساس زیبایی‌‌شناسانه انسان از فضاست؛ لذا هدف از تهیه مقاله حاضر شناخت توانمندی‌‌های زیبایی‌‌شناسی در معماری ایران در پاسخ به نیازهای مخاطبان و کشف رابطه‌ی میان ترجیحات آن‌‌ها و انطباق آن با موضوعات هویتی مرتبط با ارزیابی‌‌های عاطفی ناشی از تجربه حس خوشایندی فضاهاست. در این راستا این پرسش مطرح می‌‌شود، مولفه‌‌‌‌های تبیین‌‌کننده ارزیابی عاطفی فضا چه ارتباطی با حس هویت‌‌مداری و انطباق آن با ترجیحات زیبایی‌‌شناسی کاربران مبتنی بر تجربه آثار معماری دارند؟ بر اساس مولفه‌‌ها و معیارهای مرتبط باآنچه مستخرج از ادبیات نظری موضوع بود و با بهره‌‌گیری از نمونه جامعه آماری 40 نفر زن و تکمیل پرسشنامه‌‌ محقق‌‌ساخته در بازدید حضوری از سه ساختمان فرهنگی منتخب، داده‌‌های حاصل از امتیازها (طیف پنج لیکرتی) با استفاده از تحلیل رگرسیونی ارزیابی شد. نتایج نشان داد؛ مولفه تبیین‌‌کننده ارزیابی عاطفی کاربران ابتدا از طریق مولفه‌‌های هیجانی به دو بعد اصلی 1- حالات هیجانی و 2- مبادله هیجانی، قابل تقسیم‌‌بندی است. حالت هیجانی که تجربه‌ی عاطفی و احساسی کاربر را شامل می‌‌شود و از طریق مولفه‌‌های ادراکی، شناختی و انگیزشی تبیین می‌‌گردد، بیشترین ارتباط را با احساس هویتمندی آثار معماری نشان می‌‌دهند. مبادله‌ی هیجانی نیز مبتنی بر تعامل کاربر و تجربه فضایی اوست که نقش مولفه‌‌های‌‌ حسی-حرکتی و رفتاری را به‌عنوان عامل موثر بر تعامل هیجانی و ارزیابی عاطفی حاصل از آن معین می‌‌کند و به‌صورت غیرمستقیم تحت‌‌تاثیر مولفه‌‌های شناختی بر شدت ترجیحات زیبایی‌‌شناسی فضا موثر هستند.