بررسی نقش پوشش گیاهی در شکل گیری گردوخاک جنوب شرق ایران

در این مقاله چشمه های گردوخاک و عوامل موثر بر وقوع پدیده های گردوخاک در جنوب شرق ایران بررسی شد. بدین منظور از داده های دیدبانی ایستگاه های همدیدی استان سیستان وبلوچستان، داده های بازتحلیل ERA5 و داده های ماهواره ای در بازه زمانی 2018-2009 استفاده شد. با استفاده از مدل GOCART میزان شار قایم گردوخاک از سطح تخمین زده شد. به منظور تعیین چگونگی انتقال گردوخاک، سامانه های همدیدی حاکم بر منطقه به صورت فصلی بررسی شد. همچنین میانگین فصلی شاخص SAVI برای بررسی پوشش گیاهی در منطقه موردمطالعه و تغییرات فصلی آن ارایه شد. نتایج نشان داد چهار چشمه گردوخاک در استان سیستان وبلوچستان و دو چشمه در کشورهای افغانستان و پاکستان وجود دارد که بر این استان اثر می گذارد. یکی از اصلی ترین عوامل فعال سازی چشمه های گردوخاک، وزش بادهای شدید بر روی این مناطق بویژه در فصل تابستان است، به گونه ای که میانگین سرعت باد بر روی مرز ایران و افغانستان به بیش از 10 متربرثانیه می رسد. وجود سامانه های کم فشار بر روی شرق ایران و غرب افغانستان و پرفشار برروی هندوکش سبب ایجاد گرادیان فشاری قابل توجه در منطقه مرزی دو کشور می شود. بررسی یک رخداد گردوخاک شدید در منطقه موردمطالعه نشان داد که ذرات گردوخاک از مناطق اطراف دریاچه هامون و مرز افغانستان و پاکستان گسیل شده و تحت تاثیر جریان های شمال و شمال شرقی وارد مناطقی از افغانستان، پاکستان و جنوب شرقی ایران شده اند. در این مورد مطالعاتی دیدافقی در دو ایستگاه زابل و زهک به کمتر از 1کیلومتر رسیده و سرعت وزش باد نیز به بیش از 24متربرثانیه رسیده است.