جستاری در آرای نقدی عزالدین اسماعیل در باب تصویر شعری

تصویر، یکی از پرکاربردترین اصطلاحات نقد ادبی است که از دیرباز در بلاغت مطرح و از مهم ترین موضوعات نقد ادبی معاصر به شمار می رود و مورد توجه ناقدان بسیاری از جمله عزالدین اسماعیل قرار گرفته است. مطالعات و پژوهش های وی در این حوزه قابل توجه است؛ او با الهام از دیدگاه های سورریالیستی در نقد ادبی، به بیان ویژگی های تصویر شعری و مقایسه ی آن با تصویر سایر هنرها پرداخته و تفاوت کارکرد تصویر در شعر کلاسیک و جدید را بررسی نموده است. بنابراین پژوهش حاضر، می کوشد با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکردی نقدی، دیدگاه های وی را در این زمینه استخراج و به این سوالات پاسخ دهد که در دیدگاه عزالدین اسماعیل، تصویر شعری در مقایسه با تصویر هنرهایی چون نقاشی، موسیقی و سینما چگونه است و چه اشتراکات و افتراقاتی دارد؟ و تصویر هنری موجود در شعر کهن با شعر معاصر چه تفاوت های کارکردی دارد؟ نتیجه ی این پژوهش حاکی از آن است که به اعتقاد وی تصویر شعری در سه ویژگی مکانی- زمانی، حسی و بیانی بودن، با سایر تصاویر هنری قابل مقایسه است. از تفاوت های کارکردی تصویر شعر کلاسیک و جدید نیز این است که در شعر کلاسیک، تصویر عینا بر سطح ظاهر و پوسته ی بیرونی اشیاء دلالت دارد؛ چنان که هر شیء در تصویر همانی است که در خارج نمود پیدا می کند؛ دیگر آنکه ادراک این نوع تصویر بسیار ساده می باشد، حال آنکه در شعر معاصر، تصویر جزء لاینفک بافت شعر است و مجموعه ی تصویرها با هم، شکل و هیات کلی متن را می سازند و تصاویر در شعر جدید، بر نوعی ناهمگونی، تضاد، تناقض و خیال ورزی بنا شده اند.