ارزیابی خطر آلودگی فلزات سنگین در رسوبات سطحی رودخانه های غرب و جنوب غرب دریاچه ارومیه

در این پژوهش به منظور بررسی آلودگی رسوبات سطحی رودخانه های غرب و جنوب غرب دریاچه ارومیه، 20 نمونه سطحی از عمق صفر تا 10سانتی متری رسوبات برداشته شد. پس از عبور نمونه ها از الک 2 میلی متری، مقدار کل فلزات سنگین به دست آمد. سپس شاخص زمین انباشت (Igeo)، شاخص غنی شدگی (EF) و شاخص آلودگی (PI) فلزات محاسبه شدند. بر اساس نتایج حاصل، شاخص زمین انباشت نیکل، کبالت، کروم، آرسنیک و کادمیوم در همه رسوبات در محدوده ریسک خیلی زیاد (2<I_geo<1) یا زیاد (2I_geo>) قرار می-گیرند. ضریب غنی شدگی نیکل در رسوبات باراندوزچای و گدارچای در محدوده آلودگی فوق العاده زیاد (40<EF) و در رودخانه های شهرچای، مهابادچای، نازلو چای و سیمینه رود در بازه آلودگی خیلی زیاد است. ضریب غنی شدگی ارسنیک در تمام رسوبات، آلودگی خیلی زیاد (40> EF >20) را نشان می دهد. شاخص غنی شدگی در مورد کادمیوم، مس، کبالت و کروم تقریبا در تمام رودخانه ها گواه آلودگی زیاد و در مورد روی مبین آلودگی متوسط تا زیاد است. ارسنیک بیشترین میانگین شاخص آلودگی را رسوبات نازلوچای نشان می دهد. ماتریس همبستگی آماری، بیشترین میزان همبستگی را بین کبالت و کروم با نیکل نشان می دهد که دلیل آن، منشا زمین زاد مشترک آنها و همبستگی معنادار نیکل با ماسه مبین منشا طبیعی این عنصر در نظر گرفته می شود. همبستگی روی با ماده آلی و رس معنی دار و احتمالا به دلیل جذب روی توسط رس و ماده آلی است. بین آرسنیک با کادمیوم معنا داری رابطه وجود دارد. آنالیز مولفه های اصلی حاکی از وجود 4 منشا برای فلزات سنگین مورد مطالعه است که 4 مولفه اول با مقادیر ویژه بالاتر از 1، بیش از 85 درصد از واریانس داده ها را تعیین می کنند. در مولفه اول فلزات نیکل و کروم به همراه ماسه دارای بیشترین وزن هستند. روی، مس و pH در مولفه دوم قرار می گیرند، کادمیوم و ارسنیک در مولفه سوم و ماده آلی و سرب در مولفه چهارم دارای بیشترین وزن هستند.