استخراج و تعیین ترکیب های تشکیل دهنده اسانس اندام های رویشی و زایشی آویشن شیرازی (Zataria multiflora)

Zataria multiflora یکی از گیاهان دارویی باارزش و متعلق به تیره Lamiaceae می باشد. اندام هوایی این گونه توسط مردم بومی برای طعم دادن به غذاهای محلی و همچنین برای درمان بیماری های مختلف استفاده می شود. در تحقیق حاضر، اندام های مختلف (برگ، گل، ساقه و گیاه کامل) آویشن شیرازی از منطقه فنوج استان سیستان و بلوچستان جمع آوری گردیده و از نظر مقدار اسانس و تنوع ترکیبات شیمیایی موجود در آنها مورد ارزیابی قرار گرفتند. اسانس نمونه ها به روش تقطیر با آب و با 3 تکرار، استخراج و ترکیبات شیمیایی آنها با دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) شناسایی گردید. عملکرد اسانس اندام های مختلف شامل برگ، گل، ساقه و گیاه کامل به ترتیب 8/4، 3/5، 6/0 و 7/2 درصد (وزنی به وزنی) به دست آمد. در مجموع 17 ترکیب در اسانس برگ و گل و 19 ترکیب در اسانس ساقه و گیاه کامل شناسایی شده که به ترتیب 0/99، 2/99، 3/97 و 2/96 درصد از کل ترکیبات اسانس را تشکیل دادند. نتایج آنالیز ترکیب های اسانس نشان داد تیمول (1/67-0/31 درصد)، کارواکرول (7/36-4/8 درصد) و پارا-سیمن (2/23 - 5/6 درصد) از ترکیبات عمده اسانس اندام های مورد مطالعه گیاه آویشن شیرازی بودند. اسانس اجزای مختلف گیاه غنی از مونوترپن های اکسیژن دار بودند. وجود تنوع شیمیایی بارز از نظر کمی و کیفی در اسانس گیاه کامل و اندام های مختلف آویشن شیرازی می تواند برای صنایع دارویی، غذایی و آرایشی- بهداشتی و نیز به نژادگران گیاهان دارویی در انتخاب اندام مناسب برای مصرف و اهداف اصلاحی مورد توجه قرار گیرد.